Τον τελευταίο καιρό κυκλοφορούν προγράμματα αδυνατίσματος κυρίως στο εξωτερικό με κετογενικές δίαιτες (δίαιτες χαμηλές σε υδατάνθρακες ), μέσω συμπληρωμάτων πρωτεϊνών με ρινογαστρική σίτιση (εισαγωγή καθετήρα από την μύτη στο στομάχι), όπου με την βοήθεια μιας αντλίας γίνεται συνεχής έκχυση τροφής για 24 ώρες.

Πρόκειται για προγράμματα που αναφέρονται με τον όρο "πρωτεϊνική κετογενική σίτιση" και ουσιαστικά είναι μια διατροφή-δίαιτα σωλήνα για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα που κυκλοφορεί πολλά χρόνια στην Ευρώπη, ενώ είναι σχετικά νέα στις ΗΠΑ.

Η ρινογαστρική σίτιση είναι ένα είδος τεχνητής διατροφής, όπου σε γενικές γραμμές μέσω ρινογαστρικού καθετήρα που εισέρχεται στην ρινική κοιλότητα και φτάνει ως στο στομάχι, η τροφή εισέρχεται σε αυτό και χρησιμοποιείται φυσιολογικά σε νοσοκομειακή νοσηλεία με συγκεκριμένα ιατρικά πρωτόκολλα, σε ασθενείς οι οποίοι δεν μπορούν να σιτιστούν κανονικά όπως ηλικιωμένοι, ασθενείς σε κώμα, ασθενείς με προβλήματα του πεπτικού συστήματος και προβλήματα κατάπωσης, σε βρέφη κ.α. Αρκετοί άνθρωποι ζούν με σωλήνες στο σώμα τους και σιτίζονται με αυτούς από ανάγκη λόγω ασθένειας, όχι όμως για διασκέδαση για να χάσουν βάρος. Πως είναι δυνατόν να κάνουμε κάτι τέτοιο σε φυσιολογικά υγιή άτομα?

Για έναν απλό καθημερινό άνθρωπο, ο οποίος βασανίζεται από κιλά που δεν μπορεί να χάσει, μέσα από κυρίως προσωπικές αποτυχημένες προσπάθειες τα συγκεκριμένα προγράμματα δεδομένου ότι ακούγονται σαν επιστημονικός όρος, μπορούν να τον παραπλανήσουν και να νομίζει πως πρόκειται για κάτι προτεινόμενο, ασφαλές και καλό.

 Η πρωτεϊνική δίαιτα είναι λίγο πολύ γνωστή σε όλους και παρά το γεγονός ότι τόσα έχουν ακουστεί για τις τρομακτικές συνέπειες αυτού του είδους δίαιτας, υπάρχουν ακόμη άτομα που συνεχίζουν να ρισκάρουν την υγεία τους ακόμη και την ίδια τους την ζωή για χάρη της γρήγορης απώλειας κιλών.

Όμως επειδή ίσως κάποιους να τους έχει αγγίξει το θέμα αυτό και να γνωρίζουν τις άσχημες συνέπειες των πρωτεϊνικών διαιτών, το συγκεκριμένο πρόγραμμα  εμπλουτίστηκε με τον όρο "πρωτεϊνική κετογενική δίαιτα", με σκοπό ίσως να ασκήσει ένα είδος εντυπωσιασμού σε ανυποψίαστα άτομα που αφήνουν την μοίρα της υγείας τους και της ίδιας τους της ζωής να την διαχειρίζονται οι εκπρόσωποι των συγκεκριμένων προγραμμάτων.

Η κέτωση και συγκεκριμένα η υψηλή συγκέντρωση  κετονικών σωμάτων στο αίμα είναι από τις χειρότερες διαδικασίες που  μπορούμε να υποβάλλουμε τον οργανισμό μας. Στερούμε δηλαδή από αυτόν, μέσα από την ολική έλλειψη πρόοσληψης υδατανθράκων, την απαραίτητη ενέργεια που χρειάζεται  για να λειτουργήσει μέσα από την επαρκή πρόσληψη τους και τον υποβάλουμε σε μια διαδικασία να βρει ενέργεια από τις αποθήκες λίπους του, για να μπορέσει να υπολειτουργήσει ουσιαστικά, αυξάνοντας την συγκέντρωση κετονικών σωμάτων στο αίμα πολλές φορές  σε τοξικό επίπεδο. Δημιουργείται δηλαδή (κετοναιμία), ενώ σε κάποιες περιπτώσεις είναι πιθανή η εμφάνιση κετονικών σωμάτων στα ούρα (κετονουρία).

Δηλαδή όλη η καθημερινή θαυμαστή λειτουργία του οργανισμού για την παραγωγή ενέργειας, μέσα από μια συγκεκριμένη σειρά χημικών αντιδράσεων  (κύκλος του Krebs ), διαλύεται.Οι κετογενικές δίαιτες υποστηρίζουν  ότι όταν εφαρμόζονται για μικρό χρονικό διάστημα δεν έχουν δυσάρεστες παρενέργειες. Όμως καθώς ο οργανισμός  είναι ένα τόσο ακριβές και λεπτομερές σύστημα, οποιαδήποτε ανθρώπινη παρέμβαση έχει πάντα άσχημες συνέπειες. Οι παρενέργειες αυτών των διαιτών περιλαμβάνουν από απλό πονοκέφαλο, δυσοσμία στόματος από την συγκέντρωση πρωτεινών, δυσκοιλιότητα από την έλλειψη φυτικών ινών, αύξηση επιπέδων καλίου και νατρίου και ως και νεφρική ανεπάρκεια και πιθανόν σύμφωνα με μελέτες διαταραχές στο έντερο. θα προσθέσουμε βέβαια και την ζημιά που μπορεί να προκληθεί από το ίδιο το σωληνάκι από την τοποθέτηση του όλο αυτό το χρονικό διάστημα, το οποίο μπορεί να βλάψει τον οισοφάγο προκαλώντας στένωση, το διάφραγμα, τα πνευμόνια και να αυξήσει τον κίνδυνο πνευμονίας.  

Στα συγκεκριμένα προγράμματα αναφέρεται  ότι ο οργανισμός  μέσα από αυτού του είδους δίαιτες, χρησιμοποιεί το αποθηκευμένο στον οργανισμό λίπος, για να επιτελέσει όλες τις φυσιολογικές και διανοητικές του λειτουργίες. Με αυτόν τον τρόπο είναι πολύ εύκολο να γίνει μια παρερμηνεία και να πιστέψει κάποιος ότι όχι μόνο δεν υπάρχει κίνδυνος, ίσα ίσα θα κάψει και το λίπος του.

 Όμως τα πράγματα φυσικά και δεν είναι έτσι, καθώς κάποια βασικά όργανα όπως είναι ο εγκέφαλος και γενικά ολόκληρο το Νευρικό Σύστημα, καθώς και βασικοί ιστοί του οργανισμού, δεν μπορούν να λειτουργήσουν χωρίς την απαραίτητη γλυκόζη που προσλαμβάνεται μέσω της πρόσληψης υδατανθράκων. Τέτοιου είδους δίαιτες χρησιμοποιούνται μόνο σε πολύ ειδικές ιατρικές περιπτώσεις, όπως για παράδειγμα δίαιτες που ενισχύουν την παραγωγή κετονικών σωμάτων κατά παράδοξο τρόπο για συγκεκριμένους λόγους π.χ. στην  περίπτωση της επιληψίας στα παιδιά.

 Τα προγράμματα αυτά  που μπορούμε να πούμε ότι είναι παραλλαγή της δίαιτας Άτκινς, η οποία είναι γνωστή για τις πολλές, σοβαρές και επικίνδυνες δυσάρεστες συνέπειες της, υποστηρίζουν  ότι είναι σύμφωνα με  διατροφικά πρωτόκολλα συγκεκριμένου χρονικού διαστήματος και δίνουν  δυνατότητα επιλογής λήψης των πρωτεινικών σκευασμάτων είτε με σωληνάκι είτε μέσω στόματος,  χωρίς να διευκρινίζουν πια μέθοδος είναι πιο αποτελεσματική. Παρέχουν  πολύ λίγες θερμίδες σε μερικές περιπτώσεις ως και 800 θερμίδες ανά ημέρα και υπόσχονται κατά μυστηριώδες τρόπο απώλεια του 10% του βάρους του σώματος μέχρι και 20 κιλά σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα, ενώ μειώνουν αισθητά την όρεξη.  Φυσικά δεν υπάρχει κάποιο μυστήριο εδώ,  γιατί αν περικόψει κανείς τόσες θερμίδες από την καθημερινή διαιτητική πρόσληψη έτσι και αλλιώς θα χαθεί βάρος, με αρνητικές συνέπειες βέβαια στον οργανισμό και στην υγεία γενικότερα.

 Μετά την αφαίρεση του σωλήνα, αφού περάσει το στάδιο της ρινογαστρικής σίτισης, το άτομο που θα το εφαρμόσει θα συνεχίσει την πρόσληψη πρωτεϊνικών συμπληρωμάτων μαζί με κάποια διατροφή αγνώστου περιεχομένου και φυσικά τα κιλά που χάθηκαν θα επιστρέψουν όλα όταν το άτομο ξαναμπεί στην κανονική του καθημερινή διατροφή.

 Όσον αφορά την σύσταση των πρωτεϊνικών σκευασμάτων που θα λαμβάνονται είτε δια στόματος είτε με ρινιγαστρικό καθετήρα, όπως αναφέρεται περιέχουν ειδικά αμινοξέα, τα οποία βοηθούν στην αποτοξίνωση και στην καλή λειτουργία του ήπατος.  Δηλαδή αφού θα έχει διαλυθεί  η ισορροπία του οργανισμού, θα λειτουργήσει όμως παρόλα αυτά καλύτερα το ήπαρ και όχι μόνο αυτό, θα αποτοξινωθεί και ο οργανισμός. Εκτός από αυτά τα “οφέλη”, όπως υποστηρίζεται από τους εκπροσώπους των προγραμμάτων, θα διατηρηθεί η μυϊκή  μάζα και θα χαθεί  το ανεπιθύμητο λίπος. Mάλιστα τα συγκεκριμένα σκευάσματα όπως δηλώνεται είναι εγκεκριμένα από τον Εθνικό Οργανισμό Φαρμάκων.  Όμως δεν αναφέρεται για ποια χρήση. Το κόστος  των συγκεκριμένων προγραμμάτων είναι αρκετά μεγάλο και πατάει στη γρήγορη απώλεια βάρους.  

Είναι πραγματικά θλιβερό να παίρνουμε υγιής ανθρώπους και εκμεταλλευόμενοι την επιθυμία τους να αδυνατίσουν να παραδίδουμε προς τα έξω  μελλοντικά ασθενείς. Αναρρωτιέται κανείς, καθώς όλο αυτό το διατροφικό κατασκεύασμα επινοήθηκε και εφαρμόζεται από ιατρικούς εκπροσώπους, κατά πόσο είναι ιατρικά και ηθικά σωστό να θυσιάζεται στον βωμό των προσωπικών συμφερόντων η υγεία. Υπάρχει ο φόβος πίσω από την εφαρμογή του να αποτελέσει μια μοντέρνα διατροφή-δίαιτα του μέλλοντος και ακόμη χειρότερα να χαθούν τα όρια για το που μπορεί να φτάσει κάποιος προκειμένου να αδυνατίσει γρήγορα και να σηματοδοτήσει την αρχή για να υποκινηθούν ανορθόδοξες ιατρικές μέθοδοι σε υγιείς ανθρώπους για γρήγορη απώλεια κιλών (π.χ τεχνητό κώμα).

Τέλος πρέπει το κάθε άτομο που αποφασίζει να χάσει βάρος, να αρχίσει να σκέφτεται πολύ σοβαρά που θα εμπιστευτεί το βασικότερο εφόδιο που έχει για να κρατηθεί στην ζωή, την τροφή του και να μην αφήνει την μελλοντική κατάσταση της υγείας του να καθοδηγείται από τον αποκλειστικό στόχο μιας γρήγορης  αδυνατιστικής προσπάθειας. Γιατί σημασία δεν έχει απλώς να κατεβάσουμε την ζυγαριά με οποιοδήποτε κόστος αυτό μπορεί να έχει για τον οργανισμό μας, αλλά να φτιάξουμε μια ισορροπημένη διατροφική βάση πάνω στην οποία θα πατήσει μια αργή και σταθερή απώλεια βάρους, σεβόμενοι πάνω από όλα την διατήρηση του πιο πολύτιμου μας αγαθού που πάντα παραμένει η υγεία.

Η άσκηση καθώς και η σχετική ένταση της σωματικής δραστηριότητας, μπορεί να επηρεάσει μακροπρόθεσμα και βραχυπρόθεσμα ένα ευρύ φάσμα εργαστηριακών αποτελεσμάτων.

Είναι καίριας σημασίας να διαχωριστούν τα παθολογικά από τα φυσιολογικά αποτελέσματα στις  επιδράσεις  της άσκησης και να ερμηνευτούν με προσοχή οι τιμές κάποιων βιοδεικτών σε σωματικά δραστήρια άτομα, δεδομένου ότι τα αποτελέσματα μπορούν να πέσουν έξω από τα συμβατικά πεδία.

Έχει αποδειχθεί ότι η μεσαία και μακροχρόνια ή η έντονη άσκηση προκαλεί παροδικές αυξήσεις των μυϊκών και καρδιακών βιοδεικτών.

Η άσκηση με αντιστάσεις μπορεί να οδηγήσει σε τοπική βλάβη του μυϊκού ιστού η οποία συνοδεύεται από απελευθέρωση ενζύμων όπως της Κινάσης της Κρεατίνης (CK).

Η κρεατίνη παράγεται στο ανθρώπινο σώμα από αμινοξέα κυρίως στο νεφρό και στο ήπαρ. Μεταφέρεται στο αίμα για να χρησιμοποιηθεί από τους μύες (τo 95% της συνολικής κρεατίνης βρίσκεται στο σκελετικό μυ).  Το μισό της αποθηκευμένης κρεατίνης προέρχεται από τα τρόφιμα (περίπου 1g ανά ημέρα κυρίως από το κρέας). Το σύνολο της παραγόμενης κρεατίνης στον οργανισμό είναι το άθροισμα της παραγόμενης ενδογενώς μαζί με την ποσότητα που εισάγεται μέσω των τροφών. Ένα μέρος κρατείται από τους μυϊκούς ιστούς και ένα άλλο αποβάλλεται από τα νεφρά.

 Η κρεατίνη ενώνεται με φώσφορο και σχηματίζει την φωσφοκρεατίνη (PCr), η οποία είναι συστατικό των σκελετικών μυών και  διασπάται για  να προμηθεύσει ενέργεια το κύτταρο. Όταν τα αποθέματα της δεν είναι επαρκή, χρησιμοποιούνται άλλες πηγές για παραγωγή ενέργειας στους μύες όπως το γλυκογόνο (κύρια μορφή αποθήκευσης υδατανθράκων στους μύες και στο ήπαρ). Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την παραγωγή γαλακτικού οξέος που θα επιφέρει σημάδια κόπωσης.

Προϊόν διάσπασης της  φωσφορικής κρεατίνης με σκοπό να παραχθεί ενέργεια είναι η κρεατινίνη η οποία είναι αζωτούχο προϊόν του μεταβολισμού που παράγεται καθημερινά από τον οργανισμό και το οποίο θεωρείται ως υπόλειμμα που πρέπει να αποβληθεί.  Η αποβολή της προϋποθέτει καλή και επαρκή λειτουργία του αίματος και του ουροποιητικού συστήματος και αποτελεί σημαντικό δείκτη για την αξιολόγηση της κατάστασης των νεφρών. Η αύξηση των επιπέδων της στο αίμα συνδέεται με νοσήματα των μυών (μυϊκή δυστροφία, μυοσίτιδα), παθήσεις νεφρών, αιμορραγίες, υποθυρεοειδισμό κ.α.

 Η φωσφορική κρεατίνη αποτελεί μια σημαντική εφεδρεία ενέργειας  για τους μύες μέσω αναπλήρωσης του ΑΤP ( το ενεργειακό νόμισμα του οργανισμού για το κόστος σύσπασης του μυϊκού ιστού). Συντίθενται στο ήπαρ και στους νεφρούς  μεταφέρεται μέσω του αίματος  και προσλαμβάνεται από ιστούς που έχουν ενεργειακές απαιτήσεις πολύ υψηλές, όπως ο εγκέφαλος και οι σκελετικοί μύες. Σε περιπτώσεις αυξημένων ενεργειακών αναγκών η αναπλήρωση  γίνεται μέσω του ενζύμου Κινάσης της Κρεατίνης (CK), το οποίο καταλύει την μεταφορά φωσφορικής ομάδας στην κρεατίνη και έτσι δημιουργείται η φωσφοκρεατίνη  με σκοπό την γρήγορη παραγωγή ενέργειας.

Η Kινάση της Kρεατίνης (CK) αποτελεί έναν από τους καλύτερους δείκτες μυϊκής βλάβης και χρησιμοποιείται για την διάγνωση της υπερβολικής άσκησης ή προπόνησης. Αποτελεί δείκτη βλάβης του μυοκαρδίου και των σκελετικών μυών και σε μικρότερο βαθμό του εγκεφάλου και άλλων οργάνων. Η μέτρηση της δραστηριότητας της είναι σημαντικός διαγνωστικός δείκτης για την εμφάνιση  κυτταρικής νέκρωσης των μυών και βλάβης των ιστών λόγω ασθένειας ή τραύματος. Είναι ένζυμο που βρίσκεται στο κυτοσόλιο (η ρευστή ουσία του κυττάρου) και στα μιτοχόνδρια των ιστών (οι κινητήρες του κυττάρου που παράγουν το μεγαλύτερο ποσό της βιολογικής ενέργειας), όπου οι απαιτήσεις ενέργειας είναι υψηλές. Βρίσκεται στην καρδιά, τους σκελετικούς μύες, τον εγκέφαλο και άλλους ιστούς. Υπάρχουν 3 διαφορετικές μορφές CK στο σώμα

• Η CK –ΜΜ που βρίσκεται κυρίως στους σκελετικούς μύες
• Η CK-ΜΒ που βρίσκεται κυρίως στην  καρδιά
• Η CK-BB που βρίσκεται κυρίως στον εγκέφαλο

Τα επίπεδα της C/K αυξάνονται σε τραυματισμούς των κυττάρων της καρδιάς και των μυών, σε νόσους του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος, σε έμφραγμα του μυοκαρδίου (αύξηση ως και 6 φορές πάνω από το φυσιολογικό). Σημαντικά αυξημένα επίπεδα εμφανίζονται σε προκλινικά στάδια ασθενειών των μυών.  Μυϊκές βλάβες και τραυματισμοί μπορεί να την αυξήσουν, όπως και η λήψη κάποιων φαρμάκων π.χ. φάρμακα για την μείωση της χοληστερόλης , καθώς και η λήψη μεγάλων ποσοτήτων αλκοόλ. Ενώ ο λόγος για την απελευθέρωση της C/K σε περιπτώσεις όπως του εμφράγματος είναι σαφής, είναι λιγότερο σαφές για ποιο λόγο ακόμη και η χαμηλή εως μέτρια σε ένταση άσκηση οδηγεί στην απελευθέρωση της στο αίμα.

Επίμονα αυξημένα επίπεδα της C/K κατά καιρούς συναντώνται σε υγιή άτομα.

Η συγκέντρωση της εξαρτάται από πολλούς παράγοντες οι οποίοι καθορίζουν τον βαθμό αύξησης της πριν και μετά την άσκηση,  όπως το φύλο, την φυλή, την ηλικία, την μυϊκή μάζα και την φυσική δραστηριότητα.

Η εντατική και υπερβολικά επίπονη άσκηση καταστρέφει κύτταρα των σκελετικών μυών και οδηγεί σε υψηλές δραστηριότητες ενζύμων και ιδιαίτερα της Κινάσης της Κρεατίνης (CK). Οι τιμές αυτών των ενζύμων με κυρίαρχη την C/K αυξάνονται ανάλογα με την ένταση και την διάρκεια της προηγούμενης άσκησης και οξύνονται 24 ώρες μετά την άσκηση. Οι υψηλότερες δραστηριότητες του ενζύμου C/K στον ορό βρέθηκαν μετά από παρατεταμένη άσκηση  όπως  τρέξιμο μαραθωνίου, τρίαθλο, βάρη ή τρέξιμο σε κατηφόρα.  Ασκήσεις με βάρη που περιλαμβάνουν εκκεντρικές  μυϊκές συσπάσεις, όπως πάγκο, μπορεί να προκαλέσουν μεγάλες αυξήσεις του ενζύμου.

Τα επίπεδα της Κινάσης της Κρεατίνης αυξάνουν πολύ λίγο ακόμη και σε συμμετοχή σε δραστηριότητες που δεν περιλαμβάνουν εκκεντρικές μυϊκές συστολές, όπως κολύμβηση ή ποδηλασία.

 Η παρατεταμένη (άνω των 2 ωρών)  καθημερινή άσκηση σε δραστηριότητες που φέρουν βάρος,  παράγει χρονίως αυξημένες δραστηριότητες της C/K στον ορό. Υπάρχει μια ατομική μεταβλητότητα του βαθμού με τον οποίο συνδέεται η αύξηση των επιπέδων της Κινάσης της Κρεατίνης  με την άσκηση, δηλαδή στο κάθε άτομο τα επίπεδα αυξάνονται με διαφορετικό τρόπο. Η βιοχημική εξήγηση για τον βαθμό ατομικής μεταβλητότητας δεν είναι κατανοητή.

Η αύξηση των επιπέδων  του ενζύμου είναι μεγαλύτερη μετά την άσκηση σε μεγάλο υψόμετρο ή την θερμότητα απ ότι μετά από αντίστοιχη άσκηση στο επίπεδο της θαλάσσης ή το κρύο.

Ο λόγος αύξησης της C/K δεν είναι γνωστός και πιθανό να σημαίνει βλάβη των κυττάρων σε διάφορα επίπεδα και κυρίως στους μύες,  αφού αποτελεί δείκτη της κατάστασης των κυττάρων των μυών.

Τα επίπεδα της αυξάνονται κατά την διάρκεια και έπειτα από σκληρή άσκηση και φτάνουν στην υψηλότερη τιμή τους 1-4 μέρες μετά και επιστρέφουν στα φυσιολογικά επίπεδα 3-8 μέρες μετά, οπότε είναι καλό για την μέτρηση της μέσω εξέτασης αίματος να απέχει κανείς για 7-10 μέρες από την άσκηση. Υψηλά συνεχόμενα επίπεδα C/K στον ορό μετά από απόλυτη ξεκούραση και χωρίς προδιαθεσικούς παράγοντες θα πρέπει να οδηγήσουν σε πλήρη διαγνωστικό έλεγχο με ιδιαίτερη προσοχή στα σημάδια μυϊκής κόπωσης καθώς μπορεί να υποδηλώνεται υποκλινική ασθένεια των μυών.

ΟΡΙΑ ΤΗΣ C/K

Aνώτατο όριο στους άνδρες  80 U/L

Ανώτατο όριο στις γυναίκες 70U/L αλλά αξιολογούμε την παράμετρο όταν η C/K περάσει τα 145 IU/mL

Σημάδια κούρασης, μυϊκοί πόνοι και χαμηλά επίπεδα ενέργειας είναι συμπτώματα υπερβολικής κούρασης από έντονη άσκηση και καλό θα ήταν να γίνει ένας εργαστηριακός έλεγχος για την αξιολόγηση της κατάστασης της Κινάσης της Κρεατίνης (C/K).

Τα συμπτώματα αυτά πρέπει να τα θεωρήσουμε ως μια αμυντική προσπάθεια του οργανισμού, ώστε να σταματήσουμε να τον πιέζουμε περισσότερο πιθανόν από όσο αντέχει. Η υπερβολική άσκηση-υπερπροπόνηση είναι συχνό φαινόμενο όχι μόνο στους επαγγελματίες αθλητές αλλά και στους αθλούμενους που ακολουθούν ένα πρόγραμμα με βάρη στο γυμναστήριο. Είναι η διατάραξη της ισορροπίας του οργανισμού σε σχέση με τον όγκο, την διάρκεια και την ένταση της άσκησης και στον βαθμό που μπορεί το σώμα να αναρρώσει μετά από μια κουραστική προπόνηση. Οφείλεται κυρίως στην λανθασμένη αντίληψη των αθλούμενων με βάρη που συχνά αγγίζει τα όρια εμμονής, ότι όσο περισσότερο τόσο καλύτερα, με αποτέλεσμα η προπόνηση να γίνεται ολοένα και πιο σκληρή, σχεδόν καθημερινή χωρίς ενδιάμεσα διαστήματα ξεκούρασης και αποκατάστασης των μυϊκών ομάδων. Όλο αυτό όμως δυστυχώς οδηγεί στο αντίθετο αποτέλεσμα την μείωση των επιδόσεων και την σταδιακή κατάρρευση του οργανισμού.

Χρειάζεται προσοχή  και μέτρο, καθώς τα όρια μεταξύ της άσκησης και του μέγιστου των δυνατοτήτων μας  είναι πολύ λεπτά. Η υπερβολική άσκηση αντιστάσεων, η υπέρβαση των ορίων αντοχής και η πίεση του σώματος θα διαταράξουν τον οργανισμό βιοχημικά,  δίνοντας ανεβασμένους δείκτες μυϊκής καταστροφής στο αίμα όπως της C/K και θα λειτουργήσουν ως διαχωριστική γραμμή της ισορροπίας του οργανισμού (υγείας) και του βασικού παράγοντα για την διατήρηση της υγείας (άσκηση).

Η σχιζοφρένεια είναι σύνθετη λέξη και σημαίνει «σχίσιμο μυαλού». Προέρχεται  από τη συνένωση δύο λέξεων με αρχαία ελληνική ρίζα, τη λέξη «σχίζειν» (διαχωρίζω, σχίζω) και τη λέξη «φρένα» (μυαλό λογική).

Ο όρος πολλές φορές έχει παρερμηνευτεί, καθώς λανθασμένα χρησιμοποιείται για να περιγράψει άτομα που χαρακτηρίζονται ως «διχασμένη προσωπικότητα». Το σύνδρομο της πολλαπλής προσωπικότητας είναι μια διαφορετική πάθηση και δεν έχει καμία σχέση με την σχιζοφρένεια.

Ο όρος εισήχθηκε για πρώτη φορά από τον Eugen Bleuler ( Ε.Μπλόυλερ), σύμφωνα με τον οποίο η σχιζοφρένεια μπορεί να επιφέρει διάλυση της προσωπικότητας του ατόμου, αφήνοντας το με μια παραμορφωμένη αίσθηση πραγματικότητας.

Πρόκειται για μια χρόνια ψυχική ασθένεια με χαρακτηριστικά ψύχωσης, που χαρακτηρίζεται από νευροφυσιολογική δυσλειτουργία της οποίας ο μηχανισμός παραμένει άγνωστος.

Σήμερα η σχιζοφρένεια μαζί με την κατάθλιψη σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας θεωρούνται από τα πιο σημαντικά και αρκετά συχνά εμφανιζόμενα ψυχικά νοσήματα. Ό μηχανισμός για την εμφάνιση της νόσου είναι ουσιαστικά άγνωστος. Οι παράγοντες για την εμφάνιση της, οι οποίοι δρουν συνεργειακά μεταξύ τους είναι βιοχημικοί, γενετικοί, ψυχοκοινωνικοί, περιβαλλοντολογικοί κ.α. Η κακή διατροφή και πιθανόν και η χρήση ουσιών όπως π.χ. κάνναβης εμπλέκονται στην εκδήλωση της νόσου. Τα συμπτώματα ξεκινούν κυρίως στην νεαρή ενήλικη ζωή και στα δύο φύλα περίπου μέχρι την ηλικία των 35 ετών. Σπάνια μπορεί να εμφανιστεί σε μεγαλύτερη ηλικία.

 Οι πάσχοντες με σχιζοφρένεια έχουν οπτικοακουστικές παραισθήσεις και αντιλαμβάνονται φωνές ανύπαρκτων ατόμων που αντιμετωπίζουν σαν ξεχωριστές υπαρκτές οντότητες. Οι ψευδαισθήσεις είναι πολύ συχνές στους ασθενείς αυτούς, οι οποίοι χαρακτηρίζονται από εσωστρέφεια. Ζούν και κινούνται σε μια προσωπική, υποκειμενική διαστρεβλωμένη και δύσκολα αμφισβητήσιμη δική τους πραγματικότητα η οποία περιλαμβάνει:

1) Αλληλοσυγκρουόμενα συναισθήματα π.χ. ιδέες, επιθυμίες με ασυμφωνία μεταξύ τους.

2) Απώλεια επαφής με την πραγματικότητα και σύνδεση με έναν άλλο μη ρεαλιστικό και μη υπαρκτό κόσμο. αναδυόμενο από μια διαταραγμένη εσωτερικότητα.

3)  παραληρητικές εκδηλώσεις χωρίς ειρμό, συχνά συνοδευόμενες με ψευδαισθήσεις.

4 ) Έλλειψη ενδιαφέροντος, δραστηριοτήτων και παρορμητικής διάθεσης.

Η διάκριση της σχιζοφρένειας από άλλες ψυχωτικές διαταραχές έγινε από τον Ψυχίατρο Kurt Schneider (1887-1967), ο οποίος απαρίθμησε μια σειρά ξεχωριστών ψυχωτικών συμπτωμάτων που αφορούν μόνο την σχιζοφρενική διαταραχή, τα οποία ονομάζονται πρώτης τάξης συμπτώματα Schneider. Σε αυτά κυριαρχούν παραληρητικές ιδέες που πηγάζουν από μια κατευθυντήρια δύναμη προερχόμενη από το εξωτερικό περιβάλλον, με πεποιθήσεις σκέψεις και συνομιλίες με φωνές από ανύπαρκτα άτομα.

Μια άλλη περιγραφή της σχιζοφρένειας μπορεί να γίνει μέσα από μια σειρά συμπτωμάτων, τα οποία χαρακτηρίζονται ως θετικά και αρνητικά. Τα θετικά συμπτώματα είναι συμπεριφορές που συναντώνται σε σχιζοφρενικά άτομα μόνο και όχι σε φυσιολογικά, καθώς περιλαμβάνουν οπτικοακουστικές και οσφρητικές παραισθήσεις, αυταπάτες, αποδιοργανωμένη χωρίς λογική ροή σκέψη και έκφραση και ομιλία. Τα αρνητικά συμπτώματα περιλαμβάνουν ανηδονία, δηλαδή αδυναμία από τα πάσχοντα άτομα να αισθανθούν ευχαρίστηση και ακοινωνία δηλαδή έλλειψη επιθυμίας να συνάψουν κοινωνικές σχέσεις.

Όσον αφορά την διάγνωση της νόσου σύμφωνα με το Διαγνωστικό και Στατιστικό εγχειρίδιο για Ψυχικές Διαταραχές, για να χαρακτηριστεί ένα άτομο ως πάσχων από σχιζοφρένεια πρέπει να παρουσιάσει  2 από τα παρακάτω συμπτώματα τουλάχιστον για ένα μήνα:

1. Ψευδαισθήσεις , παραισθήσεις
2. Αποδιοργανωμένη ομιλία από αποδιοργανωμένη σκέψη  π.χ. ασυνάρτητες προτάσεις
3. Αποδιοργανωμένη συμπεριφορά (ακινησία ή υπερδιέγερση )
4. Αρνητικά συμπτώματα π.χ. έλλειψη συναισθημάτων ευχαρίστησης, έλλειψη κινήτρων κ.α.

Αν υπάρχει αναφορά από το πάσχων άτομο για παράξενες φωνές δυο ή περισσότερων ατόμων που συζητούν μεταξύ τους και μόνο αυτό το σύμπτωμα αρκεί για να γίνει διάγνωση της νόσου. Συμπτώματα ψυχωτικής διαταραχής που διαρκούν λιγότερο από 1 μήνα δεν είναι επαρκή για να διαγνωστεί η νόσος, καθώς συνοδεύουν απλώς μια ψυχωτική διαταραχή. Επίσης θα πρέπει να αποκλειστούν ιατρικές καταστάσεις που περιλαμβάνουν ψυχωτικά συμπτώματα όπως η μόλυνση με τον ιό HIV, η επιληψία κ.α.

Στα άτομα στα οποία έχει διαγνωστεί σχιζοφρένεια παρατηρούνται αλλαγές στην δομή του εγκεφάλου, κυρίως στο μετωπιαίο λοβό τον κροταφικό και τον ιππόκαμπο, καθώς και μείωση του όγκου του εγκεφάλου. Παρατηρείται δυσλειτουργία σε χημικές ουσίες του οργανισμού, όπως στους νευροδιαβιβαστές σεροτονίνη και ντοπαμίνη. Οι νευροδιαβιβαστές είναι ειδικές ουσίες, που βοηθούν την μεταφορά του νευρικού ερεθίσματος και η ισορροπία τους είναι πολύ σημαντική για την φυσιολογική λειτουργία του εγκεφάλου.

Η θεραπευτική αντιμετώπιση της νόσου, στην κλασική της μορφή, περιλαμβάνει φαρμακευτική αγωγή, μέσα από τυπικά αντιψυχωτικά φάρμακα σε στάδιο θεραπείας αρχικά και συντήρησης αργότερα, που δυστυχώς όμως αλλοιώνουν την προσωπικότητα του ασθενούς.

Σκοπός της διατροφικής παρέμβασης είναι αρχικά:

1. να ανιχνεύσει την έλλειψη θρεπτικών συστατικών, η οποία είναι πολύ συχνή σε ψυχωτικές καταστάσεις
2. να συμβάλει στην κάλυψη τους
3. να βοηθήσει στην διαχείριση του βάρους λόγω παρενεργειών από τα φάρμακα και να συμβάλει έτσι στην ενίσχυση της ψυχολογικής διάθεσης
4. να προσφέρει στο πάσχων άτομο τις κατάλληλες τροφές που θα καθαρίσουν το σώμα και θα επαναφέρουν στον βαθμό που είναι δυνατόν την καλή εγκεφαλική λειτουργία.

Πρέπει επομένως να χορηγήσουμε εκείνες τις θρεπτικές ουσίες, μέσω των κατάλληλων τροφών (εγκεφαλικών τροφών), οι οποίες θα συμβάλουν στην καλή λειτουργία του Νευρικού Συστήματος γενικότερα. Να εξετάσουμε με ποιο τρόπο μέσω χορήγησης επιλεκτικών τροφίμων, θα επαναφέρουμε μια υγιή εγκεφαλική λειτουργία η οποία θα ξυπνήσει και θα επαναφέρει μνήμες θετικών συναισθημάτων, μέσω ελέγχου ορμονών που εμπλέκονται στην εγκεφαλική διαταραχή.

Δεδομένου ότι πολλές πνευματικές διαταραχές είναι αποτέλεσμα διατροφικών διαταραχών και ανισορροπίας θρεπτικών συστατικών (πλεόνασμα ή έλλειψη), καταχρήσεων ουσιών και εξαρτήσεων από χημικές ουσίες, οι οποίες επηρεάζουν αρνητικά την λειτουργία ορμονών στον εγκέφαλο, μπορούμε να λειτουργήσουμε με αντίστροφο τρόπο. Δηλαδή εφόσον η εγκεφαλική δραστηριότητα είναι ικανή να επηρεαστεί από συστατικά τροφών, μέσω της υπερπρόσληψης τους ή της έλλειψης τους ή της κακής ποιότητας τροφής, αυτό μας δείχνει την προσαρμοστικότητα του εγκεφάλου και την κατευθυντήρια δύναμη των τροφών που μπορεί να ασκήσουν θετική η αρνητική επίδραση προς αυτόν. Επομένως αν στρέψουμε όλη την προσπάθεια μας μέσω της τροφής προς την θετική επιρροή του, μπορούμε να έχουμε σε μεγάλο βαθμό ένα επιθυμητό αποτέλεσμα.

Όλοι έχουμε αισθανθεί πόσο διεγείρεται η εγκεφαλική μας λειτουργία όταν καταναλώνουμε ένα νόστιμο τρόφιμο, ακόμη και βλαβερό. Ο εγκέφαλος δεν μπορεί να διακρίνει αν μια τροφή μπορεί να τον βλάψει η όχι. Αυτό το ξέρουμε μόνο εμείς. Η διέγερση αυτή μοιάζει σαν να ξυπνήσαμε πολλές φορές από “λήθαργο”, κυρίως όταν βρισκόμαστε σε καταστάσεις άγχους ή στεναχώριας. Όμως δεν είναι παρά μια στιγμιαία αντίδραση του εγκεφάλου, “μια αναλαμπή”, κάτι σαν “αστραπή”. Την “ικανότητα αυτή”, την έχουν κυρίως επεξεργασμένα τρόφιμα συνήθως με έντονες γεύσεις (πλούσια σε υδατάνθρακες, λίπος και ζάχαρη) και τις περισσότερες φορές καθόλου υγιεινά π.χ. γλυκά, πίτες, μπισκότα κ.α. Τα τρόφιμα αυτά όμως δεν έχουν την ικανότητα να δώσουν στον εγκέφαλο μια ώθηση για να ξεκινήσει μια άλλη διαδικασία, πολύ πιο αργή που είναι ικανή να επαναφέρει την ομαλή λειτουργικότητα του εγκεφάλου. Αντιθέτως τον δηλητηριάζουν και τον θολώνουν περισσότερο και επίσης συνδέονται  με αύξηση των καταθλιπτικής διάθεσης, καθώς μετά από την απότομη αύξηση στην γλυκόζη αίματος που προκαλούν και στην οποία οφείλεται η στιγμιαία ευεξία, επέρχεται μια απότομη πτώση η οποία αυξάνει περισσότερο την άσχημη ψυχολογική διάθεση.

Είναι λάθος να αφήνουμε τα πάσχοντα άτομα από ψυχωτικές νόσους στο έλεος της φαρμακευτικής θεραπείας και μόνο, να καταναλώνουν τρόφιμα βλαβερά, στην προσπάθεια τους να ξυπνήσουν συναισθήματα στιγμιαίας ευχαρίστησης. Δεν μιλάμε για ολική βέβαια απαγόρευση τέτοιων τροφίμων, καθώς κάτι τέτοιο θα μπορούσε να λειτουργήσει αρνητικά, αλλά είναι και αδύνατον. Το λάθος είναι να αφήνουμε τα πάσχοντα άτομα, (κάτι που ισχύει βέβαια και στα υγιή), να τρέφονται αποκλειστικά με τέτοια τρόφιμα, πράγμα που παρατηρείται συχνά. Κάτι τέτοιο θα αρχίσει σταδιακά να αποδιοργανώνει τον οργανισμό, να αρρωσταίνει το σώμα, να αυξάνει το σωματικό βάρος και να οδηγήσει τελικά και σε άλλες παθολογικές καταστάσεις. Βασικός επομένως σκοπός της διατροφικής παρέμβασης είναι η χαμένη αποκατάσταση της ισορροπίας σώματος (οργανισμός) και της ψυχής (εγκέφαλος), καθώς και της μεταξύ τους ισορροπημένης σχέσης.

Αρχικά όπως προαναφέραμε πρέπει να εξετάσουμε τις ελλείψεις σε θρεπτικά συστατικά, που μπορεί να έχει το πάσχων άτομο. Οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β είναι πολύ σημαντικές για την καλή λειτουργία του νευρικού συστήματος γενικότερα και η έλλειψη τους είναι συχνή στα πάσχοντα άτομα. Η Βιτ.Β1 (Θειαμίνη), είναι απαραίτητη για την ομαλή λειτουργία του της εγκεφαλικής περιοχής και η έλλειψη της έχει συνδεθεί με κατάθλιψη και εγκεφαλικά σύνδρομα (σύνδρομο Wernicke-Korsakoff σε αλκοολικούς, με συμπτώματα εξασθένιση μνήμης, ψύχωση, κινητικά προβλήματα κ.α). Μπορεί να χορηγηθεί από τρόφιμα όπως συκώτι μοσχαρίσιο, ξηροί καρποί, όσπρια, γάλα, δημητριακά ολικής, πατάτες κ.α.

Η Βιτ.Β6 (Πυριδοξίνη) συμβάλει στην σύνθεση σεροτονίνης (νευροδιαβιβαστής) και μελατονίνης που παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στην ρύθμιση της ψυχική διάθεσης. Η μελατονίνη είναι μια ορμόνη που παράγεται από την επίφυση κατά την διάρκεια της νύχτας και ρυθμίζει τον ύπνο και η σύνθεση της είναι πολύ σημαντική την αποφυγή διαφόρων μορφών αϋπνίας που μπορεί να συναντήσουμε σε ψυχικές παθήσεις. Για την ενίσχυση και των δύο ουσιών, μπορούμε να χορηγήσουμε τρόφιμα όπως ηλιόσπορους, μπανάνες, κρόκος αυγού, ψάρια, συκώτι μοσχαρίσιο κ.α.

 Η Βιτ.Β12 είναι πολύ σημαντική για τον αριθμό των ερυθρών αιμοσφαιρίων που θα ενισχύσουν την παραγωγή σιδήρου, ο οποίος είναι εξίσου σημαντικός, καθώς η έλλειψη του οδηγεί σε διαταραχές συγκέντρωσης και αίσθημα κόπωσης. Επίσης η έλλειψη της Βιτ.Β12 προκαλεί καταθλιπτικά συναισθήματα, μεταβολές στην διάθεση, παράνοια, σύγχυση, παραισθήσεις, καταστάσεις που είναι πολύ συχνές σε ψυχωτικά άτομα. Συστήνεται να χορηγήσουμε τρόφιμα όπως κρέας, πουλερικά, ψάρια, γαλακτοκομικά, αυγά, σπανάκι, όσπρια.

Η έλλειψη φυλλικού οξέος είναι πολύ συχνή σε άτομα που πάσχουν από ψύχωση και μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα όπως κατάθλιψη απάθεια, διαταραχές συγκέντρωσης και συνοδεύει συνήθως την έλλειψη Βιτ.Β12. Το φυλλικό οξύ συμμετέχει στην σύνθεση χολίνης, η οποία αποτελεί μέρος του νευροδιαβιβαστή ακετυλοχολίνη, που είναι πολύ σημαντικός για την μετάδοση των νευρικών σημάτων (μηνυμάτων μεταξύ των κυττάρων). Για την αναπλήρωση του είναι απαραίτητη η χορήγηση τροφών, όπως πράσινα φυλλώδη λαχανικά (σπανάκι, μπρόκολο), φλοιός σταριού, αβοκάντο, όσπρια (φακές, ρεβίθια, φασόλια), παντζάρια, φράουλες, πορτοκάλια, φασολάκια, αρακάς (σύνθεση χολίνης).

Τα χαμηλά επίπεδα βιταμίνης C επίσης παρουσιάζονται συχνά σε σχιζοφρενικές καταστάσεις και μπορεί να προκαλέσουν καταθλιπτικά συναισθήματα. Επομένως είναι σημαντική  η ενίσχυση του οργανισμού με βιταμίνη C μέσω τροφών, όπως εσπεριδοειδή, ακτινίδιο, μαϊντανός, ντομάτες, ρόδι κ.α.

Επίσης οι ελλείψεις σε μαγνήσιο είναι συχνές σε ψυχωτικές διαταραχές και οδηγούν σε καταθλιπτικές συναισθήματα, ψευδαισθήσεις και για την αναπλήρωση του πρέπει να χορηγηθούν τρόφιμα όπως δημητριακά, κακάο, πράσινα φυλλώδη λαχανικά, ξηροί καρποί, μπανάνες, κ.α.

Πολύ σημαντική είναι και η χορήγηση ψευδαργύρου, καθώς είναι πολύ συχνή η έλλειψη του σε ψυχωτικά άτομα και μπορεί να οδηγήσει σε απάθεια, ενώ τα χαμηλά του επίπεδα μπορεί να οδηγήσουν σε αύξηση των επιπέδων χαλκού σε τοξικά επίπεδα, η οποία θα προκαλέσει συμπτώματα όπως παράνοια, φόβο κ.α. Γι αυτό είναι απαραίτητη η ενίσχυση μέσω τροφών που περιέχουν ψευδάργυρο, όπως κρέας και πουλερικά, δημητριακά ολικής, θαλασσινά, όσπρια, φιστίκια, κολοκυθόσποροι, ηλιόσποροι κ.α. Επίσης η λήψη τροφών που περιέχουν σελήνιο είναι απαραίτητη, όπως δημητριακά ολικής και σπόροι, αυγά, κοτόπουλο, καρύδια.

Ο έλεγχος των επιπέδων σακχάρου αίματος είναι πολύ σημαντικός στους ασθενείς με ψυχωτικές διαταραχές, καθώς τα υπογλυκαιμικά επεισόδια συνδέονται με επιθετικές τάσεις. Σε αυτό συμβάλει η πρόσληψη  γευμάτων ανά τακτά χρονικά διαστήματα με τροφές που δεν προκαλούν απότομες αυξήσεις στην γλυκόζη (σάκχαρο) αίματος. Αντίθετα όπως προαναφέραμε, επεξεργασμένα τρόφιμα που προκαλούν απότομες ανόδους στην γλυκόζη πρέπει να αποφεύγονται, καθώς στόχος μας είναι να επιτύχουμε μια πιο μόνιμη και ουσιαστική βελτίωση της ψυχικής διάθεσης με τροφές που ταυτόχρονα θα ωφελήσουν και θα καθαρίσουν τον οργανισμό.

 Σημαντική είναι και η πρόσληψη πρωτεΐνης, καθώς κρατά υψηλά τα επίπεδα των νευροδιαβιβαστών π.χ. της σεροτονίνης, ενώ πολλά αμινοξέα μετατρέπονται σε νευροδιαβιβαστές. Τέτοια είναι η τρυπτοφάνη (πρόδρομος μορφή σεροτονίνης), η οποία έχει ηρεμιστική δράση. Η σεροτονίνη είναι ένας νευροδιαβιβαστής του εγκεφάλου, καθοριστικής σημασίας για την καλή ψυχική διάθεση και τα χαμηλά επίπεδα της σχετίζονται με κατάθλιψη. Μπορεί να δράσει με παρόμοιο τρόπο με τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα. Η τυροσίνη είναι ένα άλλο αμινοξύ που μεταρέπεται σε κατεχολαμίνες (νευροδιαβιβαστές στις οποίες ανήκουν η  επινεφρίνη, νορεπινεφρίνη και η ντοπαμίνη). Οι ελλείψεις σε αμινοξέα στις σχιζοφρενικές καταστάσεις είναι συχνές, οπότε αντιλαμβανόμαστε ότι η σύνθεση νευροδιαβιβαστών στον εγκέφαλο είναι ελλειμματική. Άρα πρέπει να ενισχύσουμε με τροφές που ευνοούν την πρόσληψη ειδικά των αμινοξέων που εμπλέκονται στην σύνθεση νευροδιαβιβαστών, όπως βρώμη, γάλα, τυρί, πράσινα φυλλώδη λαχανικά, μπανάνες και μαύρη σοκολάτα σαν υποκατάστατο γλυκού, αβοκάντο, καρύδια, κάστανα, φουντούκια, πουλερικά, ψάρια, μοσχάρι, πατάτες.

Σημαντική είναι και οι πρόσληψη Ω3 λιπαρών οξέων τα οποία είναι δομικά συστατικά της κυτταρικής μεμβράνης των νευρικών κυττάρων, ασκώντας προστατευτική επίδραση σε αυτή. Η έλλειψη τους συνδέεται με καταθλιπτικές καταστάσεις, ενώ χωρίς αυτά νευρικό σύστημα σταδιακά καταρρέει. Η χορήγηση τους μέσω κατανάλωσης λιπαρών ψαριών, (π.χ. σαρδέλα, σκουμπρί) συνεισφέρει σταδιακά στην επαναφορά της καλής νευρικής λειτουργίας. Δεν συστήνεται η κατανάλωση μεγάλων ψαριών όπως τόνος, σολωμός λόγω συσσώρευσης σε αυτά βαρέων μετάλλων, τα οποία είναι πολύ επιβαρυντικά για τον οργανισμό. Επίσης απαραίτητη είναι και η πρόσληψη καλής πηγής λίπους όπως ελαιόλαδο, ελιές, αβοκάντο.

Η αποτοξίνωση του οργανισμού με πρόσληψη Βιτ.Ε,  Βιτ.Α και β-καροτενίoυ μέσα από τροφές όπως λαχανικά και φρούτα με κίτρινο πορτοκαλί χρώμα, γαλακτοκομικά, φύτρο δημητριακών, ξηροί καρποί και ελαιόλαδο, θα καταπολεμήσει φλεγμονικές καταστάσεις που πιθανόν να έχουν δημιουργηθεί λόγω χρόνιας κακής διατροφής σε πολλά σημεία του σώματος. Γενικά συστήνεται η χορήγηση μιας διατροφής βασισμένης σε μεσογειακά πρότυπα.

Βήμα βήμα θα προχωρήσουμε προς την σωστή κατεύθυνση που θα μας δώσει το επιθυμητό αποτέλεσμα, την επαναφορά της καλής νευρικής λειτουργίας και την μείωση των συμπτωμάτων στον βαθμό που αυτό είναι δυνατό. Δεν μπορούμε φυσικά να επέμβουμε στο γενετικό σύστημα, εφόσον η ασθένεια αυτή έχει γενετική προδιάθεση και να διορθώσουμε γενετικούς παράγοντες. Μπορούμε όμως να τροποποιήσουμε τους περιβαντολλογικούς παράγοντες που θα πυροδοτήσουν την έναρξη της π.χ. την διατροφή. Οι ίδιοι παράγοντες που συμβάλουν στην εμφάνιση της νόσου, μπορούν υποθετικά να συμβάλλουν και στην αντιστροφή της στην περίπτωση της εκδηλωμένης εμφάνισης της.

Εννοείται ότι η διατροφή δεν είναι η μόνη παρέμβαση που μπορούμε να κάνουμε. Αποτελεί μόνο ένα κομμάτι της ολιστικής θεραπείας, η οποία είναι απαραίτητη μέσα από μια προσωποποιημένη προσέγγιση των ασθενών.

 Απαιτείται εξατομικευμένη ψυχολογική παρέμβαση μέσω ειδικών, με έμφαση στην μοναδικότητα του κάθε πάσχοντος και όχι μόνο στα  συμπτώματα και στην κοινή φαρμακευτική αγωγή, με απώτερο στόχο την επανένταξη του στην κοινωνία και την αποτίναξη του κοινωνικού στιγματισμού (τρέλα) από το σχιζοφρενικό ασθενή. Τα άτομα αυτά δεν είναι βίαια, δεν εμπλέκονται σε εγκληματικές πράξεις, εκτός από πολύ σπάνιες περιπτώσεις, ούτε είναι “διχασμένες προσωπικότητες”. Οι περισσότεροι προτιμούν να απομονώνονται και να βιώνουν μια κατάσταση “πένθους”,  χωρίς καμία ελπίδα για το μέλλον.

Σε πολλές περιπτώσεις καταφεύγουν σε χρήση ουσιών όπως κοκαΐνης ή μαριχουάνας ή κάνουν χρήση αλκοόλ γεγονός που επιδεινώνει ακόμη περισσότερο την κατάσταση τους. Η γενικότερη έλλειψη ενημέρωσης από τον κόσμο γύρω τους σε σχέση με την ασθένεια τους, οδηγεί στο να αντιμετωπίζονται απλά σαν επικίνδυνα τρελοί και σταδιακά συμβάλει στην κοινωνική απομόνωση τους με πολλές φορές δυστυχώς  πολύ άσχημες συνέπειες π.χ. αυτοκτονία. Είναι δηλαδή τις περισσότερες φορές πιο επικίνδυνοι για τον ίδιο τον εαυτό τους παρά για τους άλλους.

Ας μην ξεχνάμε λοιπόν  ότι  η εμψύχωση αυτών των ατόμων σε ανθρώπινο επίπεδο, η στήριξη και η συμπαράσταση είναι πολύ σημαντικά και πρέπει να προσφέρονται απλόχερα από τα πρόσωπα του περιβάλλοντος τους αλλά και από όλο τον κόσμο, μέσω σωστής ενημέρωσης αλλά και από τους θεραπευτές, ψυχιάτρους και διαιτολόγους. Θα πρέπει να αντιμετωπίζονται σαν ξεχωριστές προσωπικότητες και όχι μόνο σαν μέρος μιας γενικευμένης πάθησης

Ο άνθρωπος είναι ψυχή και σώμα, δεν πρέπει να το ξεχνάμε αυτό. Η διατροφική παρέμβαση που είναι βασισμένη πάνω σε αυτή την σκέψη, θα ακολουθήσει σε αυτή την περίπτωση μια κατεύθυνση από το σώμα προς την ψυχή, κάνοντας την δική της προσπάθεια στην δύσκολη πορεία για την θεραπεία της νόσου. Μέσω της προσεκτικής εξέτασης των κατάλληλων τροφίμων και της εξατομικευμένης διαιτολογικής προσέγγισης, θα προσπαθήσει να προσφέρει στο σώμα κάθαρση και ευεξία. Με αυτό τον τρόπο θα δημιουργηθούν οι κατάλληλες προϋποθέσεις που θα ανασύρουν ψυχικές δυνατότητες αυτοίασης, ώστε η ψυχή να φωτίσει την διαταραγμένη σκοτεινή της πλευρά. Γιατί σε ένα σώμα που νοσεί δεν μπορεί να κατοικήσει μια υγιής ψυχή και μια υγιής σκέψη.

Η αναερόβια άσκηση είναι μια μορφή άσκησης που  στοχεύει στην αύξηση της μυικής δύναμης και στην ανάπτυξη της μυικής μάζας. Οι ασκήσεις ενδυνάμωσης αποτελούν την πιο κοινή μορφή της. Κύριος στόχος στα άτομα που αθλούνται με αναερόβια άσκηση όπως είναι η προπόνηση με βάρη είναι η επίτευξη του αναβολισμού και η αποφυγή του καταβολισμού.

 Αναβολισμός (αποθήκευση ενέργειας), είναι η σύνθεση στον οργανισμό διαφόρων ουσιών και η αποθήκευση της παραγόμενης ενέργειας.  Καταβολισμός (απελευθέρωση ενέργειας), είναι η διάσπαση διαφόρων ουσιών στον οργανισμό με σκοπό την απελευθέρωση της παραγόμενης ενέργειας. Στον αναβολισμό δηλαδή γίνεται  κτίσιμο, δόμηση, ενώ στον καταβολισμό γίνεται αποδόμηση, αποσύνθεση. Μαζί και οι δύο αποτελούν τον μεταβολισμό. Καταβολισμό έχουμε κατά την διάρκεια καταβολικών νοσημάτων ή καταστάσεων (π.χ  σε μετεγχειρητικές καταστάσεις, σε σοβαρούς τραυματισμούς, εγκαύματα, καρκίνο κ.α) ή δίαιτας, δηλαδή σε καταστάσεις όπου η καταναλώμενη ενέργεια ξεπερνά την διαθέσιμη από την διατροφή, με αποτέλεσμα ο οργανισμός να χρησιμοποιεί την αποθηκευμένη στο σώμα ενέργεια για να καλύψει τις ανάγκες του. Στην περίπτωση του αθλούμενου μας ενδιαφέρει ο αναβολισμός και αφορά την αύξηση της μυικής δύναμης , την βελτίωση της αντοχής και την διατήρηση της υγείας που είναι και ο υπέρτατος στόχος.

Όταν κάποιος αθλείται συστηματικά έχει ανάγκη από επιπλέον ενέργεια και θρεπτικές ουσίες. Αν αυτή η ανάγκη δεν καλυφθεί μέσω της διατροφής, ο οργανισμός θα βρεθεί σε καταβολική κατάσταση με όλες τις αρνητικές συνέπειες που αυτή έχει για τους μύες και τον οργανισμό, όπως απώλεια βάρους, απώλεια μυικού ιστού, έλλειψη βασικών θρεπτικών συστατικών κ.α.  Όλα αυτά έχουν ως συνέπεια την αυξημένη κόπωση, μειωμένη αντοχή και αυξημένους τραυματισμούς.

Η άσκηση επηρεάζει την παραγωγή  διαφόρων ορμονών σχετικών με την σωματική ανάπτυξη. Διάφοροι παράγοντες επηρεάζουν την δράση τους, όπως η διάρκεια της άσκησης, το φύλο, η ηλικία, η ώρα, η κατάσταση του αθλούμενου, το περιβάλλον που διεξάγεται η άθληση, η διατροφή κ.α.

Πρώτο μέλημα για την αύξηση του μυικού ιστού είναι η αύξηση των αναβολικών ορμονών και η ισορροπημένη μεταξύ τους σχέση, όπως της τεστοστερόνης, της αυξητικής ορμόνης και της ινσουλίνης, οι οποίες παρουσιάζουν αναβολικές ιδιότητες δηλαδή ανάπτυξη μυικής μάζας, αντοχής, διατήρηση οστικής πυκνότητας κ.α.  Η τεστοστερόνη είναι η κύρια αναβολική ορμόνη που συμβάλει στην ανάπτυξη των οστών και της μυικής μάζας.  Σημαντικός είναι και ο έλεχγος του ενζύμου αρωματάση στους άνδρες αθλούμενους, το οποίο είναι υπεύθυνο για την μετατροπή της τεστοστερόνης σε οιστρογόνα μέσω της τροφής και μόνο και όχι μέσω σκευασμάτων που κυκλοφορούν στο εμπόριο (αναστολείς αρωματάσης). Ο φυσικός αναστολέας της αρωματάσης είναι ο ψευδάργυρος και οι τροφές που προτείνονται είναι μοσχαρίσιο κρέας και συκώτι, ταχίνι, σπανάκι, μανιτάρια και ωμοί κολοκυθόσποροι. Για τον έλεγχο των περιττών οιστρογόνων στον οργανισμό των ανδρών που αθλούνται, προτείνονται σταυρανθή λαχανικά, όπως μπρόκολο, λάχανο, κουνουπίδι κ.α.

Η ινσουλίνη είναι μια άλλη σημαντική αναβολική ορμόνη που εργάζεται ενάντια στον καταβολισμό των μυών και βοηθά στο κτίσιμο νέου μυικού ιστού. Η ορμόνη αυτή παράγεται από τα β κύτταρα του παγκρέατος και παίζει σημαντικό ρόλο στον μεταβολισμό των λιπών, των πρωτεινών αλλά κυρίως των υδατανθράκων, καθώς είναι αυτή που επιτρέπει  στην γλυκόζη που έχει απορροφηθεί από τις τροφές να εισέλθει στα κύτταρα των ιστών και των οργάνων με σκοπό την παραγωγή ενέργειας. Εκτός από την ρύθμιση των επιπέδων  γλυκόζης αίματος, βοηθάει στην διατήρηση ενεργειακών αποθεμάτων στον οργανισμό που θα χρησιμοποιηθούν για την μυική ανάπτυξη, καθώς διεγείρει την αποταμίευση της γλυκόζης στα κύτταρα και την αποθήκευση της στους μύες και στο ήπαρ με την μορφή γλυκογόνου (κύρια μορφή αποθήκευσης υδατανθράκων στο σώμα). Έχει συνεργειακή δράση με την ορμόνη γλυκαγόνη η οποία είναι καταβολική ορμόνη με αντίστροφο μηχανισμό δράσης από την ινσουλίνη. Η έκκριση της διεγείρεται από την πτώση γλυκόζης αίματος και διασπά το αποθηκευμένο στο ήπαρ και κυρίως στους μύες γλυκογόνο. Γι αυτό αν μετά την άσκηση δεν γίνει αναπλήρωση μέσω των τροφών του μυικού γλυκογόνου, τα επίπεδα της γλυκαγόνης αυξάνονται και προκαλείται καταβολισμός. Η διατήρηση της ισορροπίας αυτών των δυο ορμονών, ινσουλίνης και γλυκαγόνης, είναι μέγιστης σημασίας για την διατήρηση της υγιούς και σωστής λειτουργίας του οργανισμού. Η ινσουλίνη μειώνει τα επίπεδα της κορτιζόλης, η οποία είναι καταβολική ορμόνη που παράγεται φυσιολογικά κατά την διάρκεια της έντονης άθλησης και η οποία μειώνει τα επίπεδα ινσουλίνης στο αίμα προκαλώντας απώλεια μυικής μάζας και καταστροφή μυικού ιστού.

Ανάμεσα στις τροφές που προτείνονται για αύξηση μυικής μάζας και φυσικό αναβολισμό είναι τα ξερά σύκα, ελιές, σταφίδες, σπανάκι, μέλι, ξηροί καρποί  και οι τροφές που προαναφέρθηκαν με ψευδάργυρο.  Σε περιπτώσεις που χρειάζεται μείωση κοιλιακού λίπους  προτείνονται φρούτα και λαχανικά με πορτοκαλί χρώμα ( π.χ καρότα, πορτοκάλια), μαρούλι, θαλασσινά, πουλερικά, ψάρια, τροφές πλούσιες σε σελήνιο π.χ ξηροί καρποί, δημητριακά. Η κατανάλωση άφθονων φυτικών ινών μέσω πρόσληψης από φρούτα και λαχανικά τα οποία έχουν  αντιοξειδωτική δράση, θα βοηθήσει στην αποτοξίνωση του οργανισμού και στην προστασία του από το οξειδωτικό στρες που μπορεί να προέλθει από έντονη άσκηση.

  Όταν κάποιος γυμνάζεται εντατικά και συστηματικά οι ανάγκες σε ενέργεια, δηλαδή σε θερμίδες αυξάνονται, όπως και οι ανάγκες σε θρεπτικά συστατικά. Αν αυτές οι ανάγκες δεν αναπληρωθούν θα προκληθεί κόπωση και απώλεια βάρους που είναι καταβολικές καταστάσεις.  Αντίθετα με ότι πιστεύει ο γενικός πληθυσμός λόγω παραπληροφόρησης ή άγνοιας, οι υδατάνθρακες αποτελούν ένα πολύ σημαντικό στοιχείο και ένα εντελώς απαραίτητο «καύσιμο» για τον οργανισμό, γενικά για όλα τα υγιή άτομα και κυρίως για αυτά που αθλούνται, καθώς αποτελούν μια πολύ σημαντική πηγή ενέργειας. Θα πρέπει να καλύπτουν το 50-55%της συνολικής θερμιδικής πρόσληψης. Ο οργανισμός διασπά τους υδατάνθρακες σε γλυκόζη, η οποία όπως προαναφέραμε μέσω της ινσουλίνης μπαίνει στα κύτταρα των διαφόρων ιστών  και οργάνων του οργανισμού για να καλύψει τις ενεργειακές του ανάγκες. Οι μύες χρειάζονται ενέργεια για να λειτουργήσουν και οι υδατάνθρακες αποτελούν την πρώτη επιλογή του οργανισμού. Η κύρια μορφή αποθήκευσης υδατανθράκων στο σώμα είναι το γλυκογόνο το οποίο αποθηκεύεται στους μύες και στο ήπαρ. Κάθε φορά που ένα άτομο ασκείται, ένα μέρος από το αποθηκευμένο γλυκογόνο καταναλώνεται και αν δεν αναπληρωθεί θα υπάρξει εμφάνιση κόπωσης. Η αναπλήρωση του μυικού γλυκογόνου ανεβάζει τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα και έτσι βοηθάει στην διατήρηση των επιπέδων ινσουλίνης, η οποία όπως είπαμε εμποδίζει τον καταβολισμό των μυών και βοηθά να χτιστεί καινούργιος μυικός ιστός.

Έίναι φανερό λοιπόν ότι η ανάπτυξη της μυικής μάζας είναι μια αλυσιδωτή διαδικασία, όπου πολλοί παράγοντες συνεργούν.  Από αυτό μπορούμε να καταλάβουμε και την λανθασμένη αντίληψη  που επικρατεί, ότι η πρωτείνη αποτελεί το κύριο θρεπτικό συστατικό που πρέπει να προσλαμβάνει κάποιος σε μεγαλύτερο βαθμό αμέσως μόλις ξεκινήσει να αθλείται. Σίγουρα η επαρκής πρόσληψη πρωτείνης είναι απαραίτητη για την επιδιόρθωση της φθοράς των μυών από την άθληση και για το χτίσιμο μυικού ιστού. Όμως η επαρκής πρόσληψη της και όχι η υπερπρόσληψη της και πάντα μέσα από τις φυσικές τροφές. Δεν υπάρχουν μελέτες ούτε αποδείξεις που να δείχνουν ότι οι μεγάλες ποσότητες πρωτείνης, σε δόσεις πέρα από τις προτεινόμενες θα αυξήσουν την μυική μάζα και θα βελτιώσουν την απόδοση και την αντοχή. Αντίθετα με τους υδατάνθρακες, η περίσσεια πρωτείνης δεν αποθηκεύεται στο σώμα, αλλά μπορεί να μετατραπεί σε λίπος. Η υπερπρόσληψη πρωτείνης δεν θα προσφέρει στον οργανισμό κανένα όφελος. Αντίθετα κυρίως σε περιπτώσεις που γίνεται χρήση συμπληρωμάτων θα τον βλάψει ανεπανόρθωτα πολλές φορές, προκαλώντας όπως είπαμε συσσώρευση λίπους, βλάβες στο ενδοθήλιο της καρδιάς, υπερφόρτωση της λειτουργίας των νεφρών κ.α.

 Για κάποιον που κάνει ψυχαγωγική άθληση με βάρη, μια μικρή αύξηση της πρωτείνης είναι απαραίτητη, όμως πολλές φορές παρατηρούμε σε αθλούμενα άτομα αυξήσεις που αγγίζουν ή ξεπερνούν τις προσλήψεις αθλητών ή ακόμη και ατόμων που κάνουν πρωταθλητισμό. Πολλές φορές αθλούμενα άτομα που γυμνάζονται με βάρη ταυτίζουν την απόδοση τους με τους αθλητές ή παθαίνουν μια σύγχυση και δεν μπορούν να διακρίνουν τα όρια μεταξύ ψυχαγωγικής άθλησης και επαγγελματικής αθλητικής δραστηριότητας. Όμως ο σκοπός αυτών των ατόμων είναι απλώς να αποκτήσουν ένα μυώδες σώμα συχνά σε σημείο εμμονής, ενώ στον επαγγελματικό αθλητισμό οι λόγοι διαφοροποιούνται. Το χειρότερο είναι ότι πιστεύουν, ότι επειδή γυμνάζονται έχουν τις απαραίτητες γνώσεις να κάνουν κάτι τέτοιο χωρίς να θέσουν σε κίνδυνο την υγεία τους, ακούγοντας πολλές φορές εσφαλμένες συστάσεις γυμναστών  οι οποίοι  σίγουρα δεν είναι κατάλληλα καταρτισμένοι, καθώς μόνο  ο διαιτολόγος είναι υπεύθυνος να καθοδηγήσει σωστά ένα αθλούμενο άτομο μέσα από ένα εξατομικευμένο διαιτολόγιο.

Η πρόσληψη πρωτείνης για τον γενικό πληθυσμό για υγιή άτομα κυμαίνονται από 0,8γραμμάρια ανά κιλό σωματικού βάρους. Οι συστάσεις για αθλητές αντοχής κυμαίνονται από 1,2-1,4 γραμμάρια ανά κιλό σωματικού βάρους και για αθλητές δύναμης -αντίστασης ως και 1,7 γραμμάρια ανά κιλό σωματικού βάρους.  Οπότε οι συστάσεις για τα αθλούμενα άτομα κυμαίνονται μεταξύ 1- 1,2γραμμάρια ανά κιλό σωματικού βάρους ανάλογα με τις ανάγκες του ατόμου, την ηλικία, το φύλο, την συχνότητα άθλησης και την γενικότερη σωματική του δραστηριότητα. Η υπερφόρτωση σε πρωτείνη θα κουράσει τον οργανισμό και θα επιφέρει όλες τις αρνητικές συνέπειες σε αυτόν. Όπως σε οποιαδήποτε διαιτολόγιο υγιούς ατόμου η ισορροπία μεταξύ των θρεπτικών συστατικών, ώστε να μπορούν να λειτουργήσουν στον μέγιστο βαθμό μεμονωμένα αλλά και συνεργειακά είναι μέγιστης σημασίας, έτσι και στο διαιτολόγιο του αθλούμενου ατόμου είναι πολλή σημαντική για την μυική ανάπτυξη αλλά και την διατήρηση της υγείας, που πρέπει πάντα να είναι και ο υπέρτατος στόχος. Πρωτείνη και υδατάνθρακας συνεργάζονται για την ανάπτυξη του μυικού ιστού στην σωστή πάντα αναλογία και κυρίως στην σωστή χρονική στιγμή. Προτείνεται η  πρόσληψη υδατάνθρακα και πρωτείνης σε αναλογία 2 προς 1. Δηλαδή αν χορηγηθεί ένα γεύμα που περιέχει 80 γραμμάρια υδατάνθρακα η πρωτείνη πρέπει να έιναι 40 γραμμάρια.

Επομένως η αναπλήρωση των αναγκών του οργανισμού μετά την άθληση δεν γίνεται με τροφές που περιέχουν μόνο πρωτείνη ή μόνο  υδατάνθρακα όπως πολλοί αθλούμενοι  πιστεύουν, αλλά με λήψη και των δύο. Κάποια άτομα επιλέγουν λανθασμένα μετά το γυμναστήριο, να καταναλώνουν ένα φρούτο μόνο π.χ μια μπανάνα ή ένα ποτήρι γάλα ή ένα γιαούρτι, ενώ η χρειάζεται συνδιασμός και των δύο π. χ ένα φρούτο με μικρή ποσότητα τυριού ή γιαουρτιού και λίγη ποσότητα ξηρών καρπών (για να καλύψουμε και το λίπος που συνεισφέρει και αυτό) μαζί με λίγο μέλι.  Μπορεί να καταναλωθεί και φρούτο με λίγο γάλα και λίγο μέλι ή 2 φρούτα ή μια μπανάνα με περισσότερη ποσότητα γάλακτος  και ξηρούς καρπούς ή ένα σάντουιτς με τυρί και λίγο ελαιόλαδο ή ελιές  ή γιαούρτι με βρώμη και ξηρούς καρπούς και μέλι, αναλογικά πάντα με την ποσότητα υδατάνθρακα- πρωτείνη 2 προς 1. Αυτά αφορούν το γεύμα που γίνεται αμέσως μετά την άθληση, καθώς σημαντική είναι και η χρονική στιγμή πρόσληψης της τροφής. Τα 45 πρώτα λεπτά μετά την άσκηση είναι τα πιο σημαντικά για την αφομοίωση των θρεπτικών συστατικών, που θα οδηγήσουν στο επιθυμητό αποτέλεσμα, την αύξηση του μυικού όγκου. Αν κάποιος έχει την δυνατότητα να καταναλώσει κανονικό γεύμα μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα (των 45 λεπτών), μπορεί πάλι να τηρήσει στο γεύμα του αυτή την αναλογία (υδατάνθρακα-πρωτείνη 2 προς 1). Όταν μιλάμε για υδατάνθρακα αναφερόμαστε πάντα σε τροφές που περιέχουν καλές πηγές υδατανθράκων, κυρίως σύνθετων, γι αυτό συστήνονται τρόφιμα όπως  λαχανικά, φρούτα, δημητριακά ολικής αλέσεως και κυρίως βρώμη, αλλά και καλές πηγές αμύλου όπως ζυμαρικά, ρύζι, πατάτες, όσπρια κ.α. Δεν αναφερόμαστε φυσικά σε κακές πηγές όπως επεξεργασμένα τρόφιμα π.χ  πίτες, γλυκά, πίτσες κ.α. Όσον αφορά την πρωτείνη είναι απαραίτητη η πρόσληψη  κυρίως υψηλής βιολογικής αξίας μέσα από τροφές όπως κρέας κυρίως μοσχαρίσιο, συκώτι μοσχαρίσιο, αρνί το οποίο μπορεί να κάνει φυσικό αναβολισμό, αυγά, ψάρια, γιαούρτι, τυρί και γάλα όχι χαμηλών λιπαρών όπως συνηθίζεται καθώς η συνεισφορά των καλών πηγών λίπους είναι απαραίτητη. Προτείνεται η κατανάλωση μονοακόρεστων λιπαρών οξέων όπως ελαιόλαδο, ελιές, αβοκάντο, ξηρών καρπών.

Όσον αφορά το κομμάτι της άσκησης δεν θα πρέπει να παραμερίζουμε και την αερόβια άσκηση, η οποία αποτελεί πολύ σημαντικό μέρος ενός προγράμματος εκγύμνασης, με πολλά οφέλη στους πνεύμονες και στο καρδιαγγειακό σύστημα.

Ας μην ξεχνάμε ότι το ανθρώπινο σώμα είναι τόσο θαυμαστά φτιαγμένο και έχει δικούς του κανόνες και όρια στα οποία δεν μπορούμε να παρέμβουμε. Το χτίσιμο του μυικού ιστού είναι μια διαδικασία που πρέπει να γίνεται με αργό αλλά σταθερό ρυθμό, σε χρόνο που να είναι συμβατός με τον ανθρώπινο οργανισμό και με τρόπο φυσικό δηλαδή  μέσα από τις τροφές και μόνο, χωρίς επικίνδυνα σκευάσματα. Η όλη διαδικασία πρέπει να στοχεύει στην ενίσχυση της υγείας μακροχρόνια και στην προστασία του οργανισμού και όχι στην καταστροφή του έχοντας ως μοναδικό σκοπό την γρήγορη γραμμική «ωραιοποίηση», όπως κάποιοι την αντιλαμβάνονται.  Όπως ακριβώς ένα οποιοδήποτε οικοδόμημα όσο όμορφο και περίτεχνο κι αν είναι, αν δεν έχει γερά θεμέλια γρήγορα θα καταρρεύσει, έτσι και ένα σώμα όσο ωραίο κι αν φαντάζει και όσο γραμμωμένο και σμιλεμένο κι αν είναι, αν δεν στηρίζεται σε μια υγιή βάση, είναι απλά ένα εντυπωσιακό εξωτερικό περίβλημα ενός διαταραγμένου οργανισμού.

Οι ψυχογενείς διατροφικές διαταραχές αποτελούν ένα σύγχρονο κοινωνικό πρόβλημα που παίρνει ολοένα και μεγαλύτερες διαστάσεις.

Πρόκειται για παθήσεις που δεν αφορούν μόνο διαταραγμένες και λανθασμένες συνήθειες στην πρόσληψη τροφής, αλλά αποτελούν σοβαρές ψυχικές ασθένειες που τα αίτια τους αναζητώνται σε βαθύτερες ψυχικές καταστάσεις. Οι πιο γνωστές και συχνές είναι η  Νευρική Ανορεξία (Ν.Α) και η Νευρική Βουλιμία (Ν.Β).

Η πρώτη πάθηση (Ν.Α) χαρακτηρίζεται ίσως πιο σοβαρή με πολύ υψηλό ποσοστό θνησιμότητας και συνοδεύεται από άρνηση της πείνας, σίτιση με πολύ μικρές ποσότητες τροφής (λιμοκτονία) που μπορεί να φτάσει σε ακραίες περιπτώσεις με ανεπανόρθωτες και μη αναστρέψιμες συνέπειες για το σώμα μέσα από μια κατάσταση σχεδόν ολικής αθρεψίας. Χαρακτηριστικό της πάθησης αυτής η διαστρεβλωμένη εικόνα που έχουν τα άτομα για τον εαυτό τους, πιστεύοντας διαρκώς πως είναι παχύσαρκα.

Αποτέλεσμα της πάθησης σκελετωμένα κορμιά με σοβαρή υποθρεψία με «κίνδυνο ζωής» και σοβαρές επιπλοκές σε όργανα του σώματος, αλλά και σοβαρές επιπλοκές στον ψυχολογικό παράγοντα με ενοχές και τάσεις αυτοκαταστροφής του σώματος, κατάθλιψη και κοινωνική απομόνωση. Μια διαταραχή όπου τα πάσχοντα άτομα μέσα από την ασιτία, την επίπονη άσκηση, το κόψιμο της τροφής σε μικρά κομμάτια, την χρήση καθαρτικών και διουρητικών μετά το φαγητό και τους αυτοαποκαλούμενους εμετούς, μέσα δηλαδή από μια ιεροτελεστία που θυμίζει Μεσαίωνα (όπως θα δούμε παρακάτω), προσπαθούν να ξεφορτωθούν τις «περιττές θερμίδες».  

Η δεύτερη ψυχογενή διατροφική διαταραχή (Ν.Β) χαρακτηρίζεται από επεισοδιακή υπερφαγία (κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων τροφής σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα). Ακολουθείται και αυτή από χρήση καθαρτικών διουρητικών και αυτοαποκαλούμενους εμετούς αλλά γίνεται πιο δύσκολα αντιληπτή καθώς τα εξωτερικά σημάδια δεν είναι πάντα εμφανή. Συνδέεται και αυτή με σοβαρές συναισθηματικές διαταραχές και ενοχές και έχει σοβαρές συνέπειες μακροχρόνια στον οργανισμό.

    Μια ιστορική αναδρομή μας δείχνει ότι οι διαταραχές στην πρόσληψη τροφής από την μια είναι μια υπόθεση διαχρονική και πολύ παλιά και δεν αφορά μόνο την σύγχρονη εποχή και από την άλλη ότι δεν είναι ένα φαινόμενο με θύματα μόνο από τον γυναικείο πληθυσμό.

Το 10% των περιπτώσεων που έχουν γίνει γνωστά από μελέτες αφορούν τον ανδρικό πληθυσμό, αλλά το ποσοστό ενδέχεται να είναι μεγαλύτερο καθώς οι άνδρες δεν απευθύνονται σε κάποιον ειδικό από φόβο μήπως αμφισβητηθεί ο ανδρισμός τους, αφού το σύγχρονο μοντέλο διατροφικών διαταραχών συνδέεται σχεδόν απόλυτα με τον γυναικείο πληθυσμό. Η σύνδεση αυτή οδηγεί τους άνδρες να αναπτύξουν τον φόβο ότι «κόλλησαν» κατά κάποιο τρόπο μια γυναικεία ασθένεια, με τις επακόλουθες συνέπειες συμπεριφοράς από τον κοινωνικό τους περίγυρο. Θάλεγε κανείς ότι αντιμετωπίζουν ένα είδος κοινωνικού «ρατσισμού», γεγονός που τους οδηγεί να κρατούν κρυφή την πάθηση τους σε μεγαλύτερο βαθμό από ότι οι γυναίκες.

Από την αρχαιότητα ακόμη επικρατούσε η άποψη ότι τα ανδρικά σώματα πρέπει να είναι ρωμαλέα και δυνατά, ώστε η σωματική υγεία μέσω της γυμναστικής να συμβαδίζει και να συνεισφέρει σε μεγάλο βαθμό στην πνευματική υγεία, ώστε να εξασφαλιστεί η απαραίτητη αρμονία του «νούς υγιείς εν σώματι υγειή». Ο Πλάτων υποστήριζε ότι η καχεξία και η αδυναμία του σώματος είναι σημάδι δειλίας.

 Ο όρος Βουλιμία συναντάται στην αρχαιότητα σε αναφορές που αφορούν τον ανδρικό πληθυσμό, λόγω της θέσης της γυναίκας στην αρχαιότητα.  Όσον αφορά την ετυμολογία της αποτελεί συνένωση δύο λέξεων «βούς» (βόδι) και «λιμός» (πείνα) και σήμαινε υπερβολική πείνα (πείνα βοδιού). Υποδήλωνε μια παθολογική κατάσταση κατά την οποία κάποιος μπορούσε να καταναλώσει ένα ολόκληρο βόδι. Ο Ιπποκράτης και ο Αριστοφάνης έχουν αναφερθεί στον «βουλιμό» ως μια παθολογική κατάσταση η οποία χαρακτηρίζεται από μια νοσηρή μορφή πείνας. Με τον όρο αυτόν περιέγραφαν το αίσθημα πείνας, αδυναμίας και λιποθυμίας ως συναισθήματα που μπορεί να προκαλέσει η υπερβολική κατανάλωση τροφής. Επίσης ο σπουδαίος γιατρός της αρχαιότητας Γαληνός(129μ.χ-199μ.χ) αναφέρθηκε στα συναισθήματα της απληστίας για το φαγητό και της λιποθυμίας ως αποτελέσματα του «βουλιμού». Αναφορές για την βουλιμία συναντάμε και στο έργο του Ξενοφώντα «Κύρου Ανάβασις» (428-354π.χ), όπου αναφέρεται ότι στρατιώτες στα ελληνικά στρατεύματα είχαν συμπτώματα λυποθυμίας, αδυναμίας, σωματικής κατάρρευσης τα οποία προκαλούνταν μετά από κατανάλωση μεγάλης ποσότητας φαγητού.

Αναφορές για τις διαταραχές στην πρόσληψη τροφής βρίσκουμε και στην σκοτεινή εποχή του Μεσαίωνα όπου επικρατούσαν δύο αντίθετες αντιλήψεις.

 Από την μια ο όρος βουλιμία εμφανίζεται με παραλλαγή της λέξης ως «κυνορεξία» ή «κυνοειδής όρεξη» σε χειρόγραφα του 14^ουαιώνα, για να εκφράσει την κατάσταση της λαιμαργίας ως νοσηρή πείνα. Με τον όρο αυτό υπονοούσαν την κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων τροφής και την πρόκληση εμετικών κενώσεων.

Από την άλλη εντοπίζεται την εποχή αυτή η ύπαρξη της «Ιερής Ανορεξίας, η οποία χαρακτηρίζεται από άρνηση τροφής ως αποτέλεσμα της πίστης σε μια ανώτερη δύναμη. Σκελετωμένες γυναίκες, που αναφέρονταν ως»Ιερές ανορεξικές» έζησαν στην εποχή του 14^ου αιώνα, όπου η εκκλησία αποτελούσε το κέντρο της κοινωνίας. Παράδειγμα αποτελεί η Αικατερίνη της Σιένα, η οποία άρχισε την πνευματική της ζωή το 1353μ.χ, ορκίστηκε αγνότητα και ως μέλος του Δομικανού τάγματος πραγματοποίησε μετά από επισκέψεις σε νοσοκομεία θαυματουργές θεραπείες. Στην προσπάθεια της να τιθασεύσει τους πειρασμούς και τα δαιμονικά οράματα της μέσα από τον ασκητισμό, η άρνηση του φαγητού έφτανε σε ακραία επίπεδα καθώς το διαιτολόγιο της περιλάμβανε μόνο ψωμί νερό και νωπά λαχανικά. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα το σώμα της να υποστεί μεγάλη ζημιά και να πεθάνει σε μικρή ηλικία.

Υπήρξαν και άλλες γυναίκες της εποχής ανορεξικές με παρόμοια κατάληξη, καθώς ο ασκητισμός ήταν συνδεδεμένος με την αγνότητα. Σε αυτό το σημείο εντοπίζεται μια ομοιότητα μεταξύ των σύγχρονων ανορεξικών γυναικών και των «Ιερών ανορεξικών», καθώς και οι δύο μέσα από την «σκελετοποίηση» παλεύουν να απαλλαγούν από την σάρκα και τις αδυναμίες της, ενώ μέσα από την αυτοτιμωρία και την ενοχική συμπεριφορά βιώνουν μια ψευδαίσθηση πειθαρχίας. Απώτερος σκοπός τους να αγγίξουν την «τελειότητα».

Με το πέρασμα στην Αναγέννηση από τον 16⁰ μ.χ αιώνα σημειώνονται αρκετά περιστατικά διαταραχής πρόσληψης τροφής, τα οποία καταγράφονται  τα περισσότερα τον 19^ο αιώνα.

Πλησιάζοντας προς την σύγχρονη εποχή αυξάνονται ραγδαία και σήμερα αποτελούν μια κοινωνική μάστιγα.

Είναι πραγματικά αξιοπερίεργο σε μια εποχή όπως η σημερινή, όπου η τροφή δεν είναι άμεσα συνυφασμένη με την επιβίωση, σε διαταραγμένες ψυχικές καταστάσεις όπως είναι οι διατροφικές διαταραχές να αποτελεί απειλή για την ίδια την επιβίωση.

 Το δέρμα και το ανοσοποιητικό σύστημα είναι στενά συνδεδεμένα καθώς και τα δύο μαζί εργάζονται για την προστασία του οργανισμού από εξωτερικούς παράγοντες, με στόχο της διατήρηση της υγείας εξωτερικής και εσωτερικής του οργανισμού.

Η πρώτη γραμμή άμυνας για τον οργανισμό είναι το δέρμα, το οποίο προστατεύει τα εσωτερικά όργανα από ξένα σώματα, όπως μικρόβια και μικροοργανισμούς που θα μπορούσαν να τον βλάψουν αν το διαπεράσουν. Στην περίπτωση που συμβεί κάτι τέτοιο, το ανοσοποιητικό σύστημα κινητοποιείται για να προστατέψει το σώμα από τους ανεπιθύμητους εισβολείς. Άρα η υγεία του δέρματος είμαι σημαντική όχι μόνο γιατί λειτουργεί σαν καθρέφτης πάνω στον οποίο αντανακλά η φυσική ομορφιά του καθενός, αλλά γιατί αποτελεί και την ασπίδα του ανοσοποιητικού ενάντια σε παθογόνους μικροοργανισμούς.

Η γήρανση προκαλείται καθώς η ηλικία αυξάνεται, ενώ ταυτόχρονα με την πάροδο του χρόνου η άμεση ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος σε περιπτώσεις κινδύνου από εισβολείς μειώνεται. Το δέρμα είναι ρυθμιστής της ομοιόστασης του σώματος, συμμετέχει στον μεταβολισμό και είναι μέρος του ανοσοποιητικού συστήματος,  η μείωση του οποίου μπορεί να οδηγήσει στην γήρανση,  ενώ από την άλλη η σωστή λειτουργία του επηρεάζεται από την γήρανση.

Η διατροφή μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στην ενίσχυση πρωτίστως του ανοσοποιητικού συστήματος με τις σωστές τροφές πλούσιες σε βιταμίνες και ιχνοστοιχεία, των οποίων η έλλειψη σε μεγαλύτερες ηλικίες είναι φανερή.

Γίνεται επομένως αντιληπτό ότι η εσωτερική υγεία του οργανισμού (ανοσοποιητικό) παίζει σημαντικό ρόλο στην διατήρηση της εξωτερικής υγείας (δέρμα), η οποία είναι περισσότερη ορατή και με αυτήν επιτυγχάνεται η επιθυμητή σε όλους επιβράνδυνση της γήρανσης.

Όμως δεν θα πρέπει να στεκόμαστε μόνο στο αισθητικό κομμάτι της εξωτερικής εμφάνισης, προσπαθώντας μόνο με τα κατάλληλα προιόντα να καθυστερήσουμε τις ανεπιθύμητες ρυτίδες. Θα πρέπει να αντιληφθούμε, ότι χωρίς ένα υγιή οργανισμό ο οποίος θα λειτουργεί όσον το δυνατόν καλύτερα, δεν μπορούμε να έχουμε ένα υγιές και νεανικό δέρμα με την πάροδο του χρόνου.

Η σωστή διατροφή είναι σύμμαχος ενάντια στο γήρας, μπορεί να εξαλείψει την τοξικότητα σε κυτταρικό επίπεδο και να στείλει τα κατάλληλα μηνύματα στα κύτταρα ώστε να παραμείνουν υγιή.

Η πρόσληψη αντιοξειδωτικών είναι πολύ σημαντική για την καταπολέμηση των ελεύθερων ριζών, οι οποίες δημιουργούνται είτε από περιβαντολογικούς παράγοντες όπως είναι η UV ακτινοβολία, το όζον, ο καπνός του τσιγάρου, διάφοροι ιοί και βακτήρια κ.α, είτε από παθογενείς παράγοντες και φλεγμονές. Επιτίθενται στο δέρμα αλλά και σε όλο το σώμα. Προκαλούν βλάβες στο κυτταρικό τοίχωμα αλλά και στο DNA, οι οποίες κατά συνέπεια οδηγούν στην γήρανση και η συσσώρευση τους στο κύτταρο μπορεί να οδηγήσει στην καταστροφή του (οξειδωτικό στρες).

Οι περιβαντολλογικές συνθήκες και η γήρανση αυξάνουν την παραγωγή ελεύθερων ριζών με αποτέλεσμα να δημιουργείται μια δυσαναλογία που μπορεί να αποδειχθεί πολύ επικίνδυνη, καθώς έχουν ενοχοποιηθεί για καρκινογέννεση, καρδιολογικά νοσήματα, φθορά του ανοσοποιητικού συστήματος και γήρανση.

Οι βιταμίνες με την αντιοξειδωτική δράση που διαθέτουν, δρουν προστατευτικά στο δέρμα πολεμώντας τις ελεύθερες ρίζες.

Η βιταμίνη C έχει ισχυρή αντιοξειδωτική δράση και λειτουργεί ως σωματοφύλακας για τις άλλες υδατοδιαλυτές ουσίες, που θυσιάζεται προκειμένου να σωθούν αυτές  από την οξείδωση που προκαλούν οι ελεύθερες ρίζες. Ταυτόχρονα ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα. Σημαντική πηγή  βιτ.C εκτός από τα εσπεριδοειδή, είναι το ρόδι και ο μαιντανός.

Η βιταμίνη Ε προλαμβάνει και εξουδετερώνει τις ελεύθερες ρίζες και σταματάει την αλυσίδα πολλαπλασιασμού τους, ενώ ταυτόχρονα προστατεύει τις κυτταρικές μεμβράνες από την οξείδωση η οποία είναι βλαβερή για το ανοσοποιητικό σύστημα. Κύριοι εκπρόσωποι της βιτ.Ε είναι το ελαιόλαδο, οι ξηροί καρποί και το φύτρο σταριού.

Η βιταμίνη Α και τα καροτενοειδή, συμβάλουν στην εξουδετέρωση των ελεύθερων ριζών. Κύριες πηγές της βιτ.Α είναι ο κρόκος του αυγού, τα γαλακτοκομικά το συκώτι και τα ζωικά προιόντα.

Το β-καροτένιο συντελεί στην ενδυνάμωση του ανοσοποιητικού συστήματος και βρίσκεται στα φρούτα και λαχανικά με κίτρινο πορτοκαλί χρώμα.

Σημαντική αντιοξειδωτική δράση έχει και το σελήνιο, του οποίου η έλλειψη έχει συνδεθεί με μειωμένη ανοσολογική λειτουργία. Κύριες πηγές του είναι τα καρύδια, οι ηλιόσποροι.το ρύζι,το αυγό κ.α

Σημαντικά για ένα υγιές και νεανικό δέρμα είναι και τα Ω3 λιπαρά οξέα, τα οποία θωρακίζουν τον οργανισμό και συμβάλουν στην μέγιστη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Η κυριότερη πηγή τους είναι τα ψάρια αλλά βρίσκονται και σε άλλες τροφές που προέρχονται από την κρητική διατροφή όπως είναι τα σαλιγκάρια και η γλυστρίδα ή αντράκλα.

Επίσης σημαντική αντιοξειδωτική δράση παρέχουν το φλαβονοειδή, που βρίσκονται στα βατόμουρα, κεράσια, κόκκινο λάχανο κ.α, το λυκοπένιο που βρίσκεται στις ντομάτες, το καρπούζι, βερίκοκα κ.α και οι κατεχίνες που βρίσκονται στο τσάι, σταφύλι, μήλο κ.α.

Στα τρόφιμα με ισχυρή αντιοξειδωτική δράση που εξουδετερώνουν τις ελεύθερες ρίζες ανήκει και το σκόρδο, το οποίο ενισχύει και το ανοσοποιητικό σύστημα αυξάνοντας τον πολλαπλασιασμό των λεμφοκυττάρων.

PHOTOS ΓΕΡΑΚΑΚΗ ΣΤΥΛΙΑΝΗ

 Η επιστήμη της Γενετικής αποτελεί κλάδο της Βιολογίας, που μέσα από τη έρευνα επιχειρεί να δώσει απαντήσεις σε ερωτήματα που αφορούν την κληρονομικότητα των ατόμων και την βιοποικιλότητα.

 Το 1970 ο άνθρωπος επεμβαίνει για πρώτη φορά στο γενετικό υλικό. Μετά το 2003 με το πρόγραμμα του ανθρώπινου γονιδιώματος που ολοκληρώθηκε με την χαρτογράφηση όλων των γονιδίων του ανθρώπινου DNA, η επιστήμη της Γενετικής και της Διατροφής άρχισαν να κινούνται σε μια κοινή κατεύθυνση. 

Η κοινή τους πορεία καθορίστηκε από την διαπίστωση ότι συγκεκριμένα θρεπτικά συστατικά των τροφίμων έχουν επιπτώσεις στην λειτουργία των γονιδίων θετικές η αρνητικές.

Μια σειρά από μελέτες έδειξαν την επίδραση της διατροφής στην έκφραση του γονιδίου όσον αφορά την υγεία αλλά και την ασθένεια.

 Όλα αυτά οδήγησαν στην ανάπτυξη του επιστημονικού πεδίου της Διατροφικής Γενωμικής (Nutritional genomics), το οποίο περιλαμβάνει δύο ερευνητικά πεδία. Την διατροφογενετική (Nutrigenetics) και την διατροφογενομική (Nutrigenomics).

Η πρώτη (Nutrigenetics), ερευνά τον τρόπο με τον οποίο αντιδρά ο οργανισμός στα διάφορα θρεπτικά στοιχεία, ανάλογα με την ατομική γενετική προδιάθεση. Μελετά την γενετική βάση της διαφορετικής γενετικής απόκρισης στο ίδιο θρεπτικό ερέθισμα.

 Η δεύτερη (Nutrigenomics), αντιμετωπίζει την αντίστροφη σχέση δηλαδή κατά πόσο η δίαιτα και τα θρεπτικά συστατικά των τροφών επηρεάζουν την μεταγραφή των γονιδίων, την έκφραση της πρωτείνης και τον μεταβολισμό. Είναι δηλαδή η μελέτη της αλληλεπίδρασης γονιδίων θρεπτικών συστατικών, προκειμένου να εντοπίσει διαιτητικά συστατικά που έχουν ευεργετικά ή επιβλαβή αποτελέσματα για την υγεία.

Τα γονίδια είναι τμήματα του DNA και αποτελούν την βασική μονάδα κληρονομικότητας στους ζώντες οργανισμούς.

  Η πρόληψη και η θεραπεία των χρόνιων ασθενειών και κατ’επέκταση η διατήρηση της υγείας, επηρεάζονται από τα φυσικά χημικά στα τρόφιμα. Ένας μεγάλος αριθμός των διατροφικών χημικών είναι βιοενεργά που σημαίνει ότι μεταβάλλουν την ρύθμιση των βιολογικών διεργασιών και άμεσα ή έμμεσα την έκφραση της γενετικής πληροφορίας. Τα θρεπτικά συστατικά και τα βιοδραστικά μπορούν να παράγουν διαφορετικούς φαινότυπους λόγω της γενετικής ποικιλομορφίας και να μεταβάλλουν την υγεία αλλά και την έναρξη , την εξέλιξη και την σοβαρότητα της νόσου. Με τον όρο φαινότυπο εννούμε το σύνολο των εμφανών εξωτερικών χαρακτηριστικών του ατόμου που καθορίζονται από τα γονίδια. Η Διατροφική Γενωμική επιδιώκει να παρέχει μια μοριακή γενετική κατανόηση για να εξηγήσει πως κοινές διατροφικές χημικές ουσίες επηρεάζουν την υγεία αλλάζοντας την έκφραση ή και την δομή  γενετικής σύστασης ενός ατόμου. Βασικές αρχές της είναι:

1) Η διατροφή κάτω από ορισμένες περιστάσεις και σε συγκεκριμένα άτομα μπορεί να αποτελέσει σοβαρό παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση ενός αριθμού ασθενειών, αλλά και να επηρεάσει την εξέλιξη και την σοβαρότητα χρόνιων νόσων.

2) Οι κοινές διατροφικές χημικές ουσίες που βρίσκονται στα τρόφιμα μπορούν να προκαλέσουν μεταβολές στην έκφραση της γονιδιωματικής πληροφορίας

3) Ο βαθμός στον οποίο η διατροφή επηρεάζει την ισορροπία μεταξύ υγείας και νοσηρών καταστάσεων εξαρτάται από την γενετική σύσταση του ατόμου.

4) Διατροφικές παρεμβάσεις που θα βασίζονται στην γνώση των διατροφικών απαιτήσεων, την διατροφική κατάσταση και τον γονότυπο (το σύνολο των γονιδίων ενός οργανισμού δηλαδή τα όχι εμφανή εξωτερικά χαρακτηριστικά του) μπορούν να οδηγήσουν στον μετριασμό, την πρόληψη ακόμη και την θεραπεία χρόνιων νοσημάτων.  

 Η Διατροφική Γενωμική μπορεί να συνεισφέρει στην βελτίωση της δημόσιας υγείας, με την κατανόηση των μοριακών μηχανισμών μέσω των οποίων η διατροφή μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να μειώσει των κίνδυνο των κοινών πολυγονιδιακών νοσημάτων (για την εκδήλωση των οποίων συνεργάζονται πολλά ζεύγη γονιδίων)  όπως είναι ο καρκίνος τα καρδιαγγειακά νοσήματα, η παχυσαρκία, το μεταβολικό σύνδρομο. Για την εκδήλωση των νοσημάτων αυτών συμβάλουν και περιβαντολλογικοί παράγοντες (π.χ.διατροφή). Άρα η αναγνώριση της αλληλεπίδρασης γονιδίων και διατροφής θα μπορούσε να βοηθήσει στην πρόληψη,την καθυστέρηση ή την μείωση των συμπτωμάτων του καρκίνου και των χρόνιων ασθενειών. Γιατί γνωρίζοντας τον γονότυπο εάν υπάρχει προδιάθεση μπορούμε έγκαιρα να τροποποιήσουμε τους περιβαντολλογικούς παράγοντες (π.χ διατροφή, κάπνισμα) και να παρατείνουμε ή να εξουδετερώσουμε την εμφάνιση της νόσου. Ποιος ας πούμε θα συνέχιζε το κάπνισμα ή την κακή διατροφή με την ίδια ευκολία αν ήξερε με σιγουριά ότι έχει  προδιάθεση σε μεγάλο βαθμό για εμφάνιση μιας σοβαρής νόσου; Ειδικά τα καρδιαγγειακά νοσήματα είναι μια πολυπαραγοντική νόσος που επηρεάζεται από πολλούς περιβαντολλογικούς παράγοντες, όπως είναι η διατροφή αλλά και από γενετικούς παράγοντες. Στο μεταβολικό σύνδρομο, που είναι μια κατάσταση η οποία χαρακτηρίζεται από δυσλιπιδαιμία, αντίσταση στην ινσουλίνη, κοιλιακή παχυσαρκία και υπέρταση, η φυσιοπαθολογία της νόσου συνδέεται εκτός από τις συνήθειες πρόσληψης τροφής και την υψηλή θερμιδική πρόσληψη και με την γενετική προδιάθεση.

 Αυτή η αλληλεπίδραση μεταξύ διατροφής και γενετικού υπόβαθρου θα οδηγήσει σε μια στροφή προς μια εξατομικευμένη διατροφή με βάση το γονιδίωμα του ατόμου. Στον σχεδιασμό μιας δίαιτας και στις  διατροφικές συμβουλές που θα δίνονται θα λαμβάνεται υπόψιν εκτός από τις διατροφικές ανάγκες με βάση την ηλικία, την σύνθεση του σώματος και την εργασία και ο γονότυπος. Το άτομο δηλαδή θα λαμβάνει δίαιτα ειδικά σχεδιασμένη στο γενετικό προφίλ του.

  Όλα αυτά θα αλλάξουν ριζικά τον τρόπο που βλέπουμε μια ασθένεια, καθώς μέσα από εξατομικευμένες παρεμβάσεις η Διατροφική Γενωμική θα συμβάλει στον εντοπισμό νέων στρατηγικών τόσο για θεραπευτικές όσο κυρίως για προληπτικές καταστάσεις. Η λειτουργική βιομηχανία τροφίμων είναι έτοιμη να προχωρήσει σε ένα εγχείρημα όσον αφορά αυτό το νέο τομέα της εξατομίκευσης της υγείας και να λανσάρει στις αγορές όλου του κόσμου τρόφιμα με μεμονωμένους γονότυπους και εξατομικευμένα διατροφογενωμικά τρόφιμα. Τα σούπερ μάρκετ του μέλλοντος θα μοιάζουν με φαρμακεία που θα προωθούν τρόφιμα ανάλογα με τον γονότυπο του καθενός και την προδιάθεση του σε ασθένειες. Εδώ όμως θα χρειαστεί πολύ προσοχή, γιατί η διαφημιστική εκστρατεία υπάρχει κίνδυνος να δημιουργήσει ένα είδος γενετικού ντετερμινισμού. Δηλαδή να επηρεαστεί σε τέτοιο βαθμό ο πληθυσμός ώστε να ταυτιστεί σχεδόν απόλυτα με την ιδέα ότι είμαστε ότι είναι τα γονίδια μας και δεν μπορούμε να ξεφύγουμε από αυτό, γεγονός που μπορεί να επιφέρει δυσάρεστες συνέπειες στην ψυχολογία των ατόμων. Κάποιος δηλαδή που γνωρίζει ότι διαθέτει ελαττωματικά γονίδια θα μπορούσε να βιώσει αρνητικά συναισθήματα σε όριο απελπισίας με πολύ αρνητικές συνέπειες. Δηλαδή υπάρχει ο κίνδυνος να διαμορφωθούν μέσα από διαφημιστικές καμπάνιες, άτομα «έρμαια» κατά κάποιο τρόπο των γονιδίων τους σαν αυτά να αποτελούν ένα είδος μοίρας για τα άτομα. Άποψη που δεν είναι ορθή γιατί ναι μεν τα γονίδια παίζουν καθοριστικό ρόλο για την εξέλιξη της σωματικής και της ψυχολογικής μας υγείας αλλά ως ένα βαθμό καθώς και οι περιβαντολλογικοί παράγοντες μπορούν να τροποποιήσουν σε μεγάλο βαθμό μια μελλοντική κατάσταση. Επομένως βλέπουμε ότι μπορεί το πεδίο της Διατροφικής Γενωμικής αναμφισβήτητα να συμβάλει για την βέλτιστη υγεία και την πρόσληψη ασθενειών, μέσα από την εξατομίκευση της διατροφής  με βάση το γονιδίωμα ενός ατόμου. Αλλά εγκυμονεί και πολλούς κινδύνους όπως κάθε τι καινούργιο. Μέχρι τώρα οι διαιτητικές συστάσεις αφορούν τον γενικότερο πληθυσμό. Όμως οι διαιτητικές συστάσεις που θα δίνονται και με βάση τα κριτήρια του γονιδιώματος θα υποδεικνύουν υποπληθυσμούς. Αυτό θεωρητικά θα μπορούσε να έχει οφέλη αλλά μπορεί να υπάρξει και κίνδυνος από τις γενικευμένες συστάσεις.

 Προκύπτουν πολλά ηθικά,  νομικά και κοινωνικά θέματα στα οποία πρέπει να δοθεί προσοχή. Γιαυτό αναπτύχθηκε το πρόγραμμα ELSI (Ethical, Legal, Social, Implications)  με κύριο στόχο την διασφάλιση του απορρήτου της γενετικής πληροφορίας για την αποφυγή κοινωνικής διάκρισης με βάση το κοινωνικό υπόστρωμα γεγονός που θα μπορούσε να έχει αρνητική επίδραση στην εργασία. Ακόμη προκύπτουν ζητήματα Βιοηθικής (κλάδος της επιστήμης που ασχολείται με ηθικά προβλήματα που προκύπτουν από την εφαρμογή της Βιολογίας και της Γενετικής) που αφορούν την προστασία των καταναλωτών και της ποιότητας ζωής του ανθρώπου.

 Η ανάλυση του DNA στο μέλλον θα είναι υπόθεση ρουτίνας, κάπως όπως είναι οι αιματολογικές εξετάσεις σήμερα για τον έλεγχο π.χ της χοληστερόλης, με χαμηλό κόστος. Θα προκύψουν νέοι βιοχημικοί δείκτες που θα εμπλουτίζουν τις πληροφορίες που θα λαμβάνονται από τις εξετάσεις αίματος, με στόχο τον σχεδιασμό  ενός διαιτολογίου ειδικά προσαρμοσμένο στις ανάγκες του κάθε ατόμου. Για να μπορέσει να εφαρμοστεί στο μέλλον το νέο αυτό επιστημονικό πεδίο, απαιτεί από τους επαγγελματίες διαιτολόγους εμπλουτισμό γνώσεων και εξειδίκευση σε θέματα Βιολογίας και Γενετικής.

 Ήδη εταιρείες μέσω Ίντερνετ αλλά και με προσωπική παρουσία προσφέρουν υπηρεσίες μέσω προγνωστικών τεστ εξετάζοντας το  DNA,  εκμεταλλευόμενοι τον ανθρώπινο φόβο και την ανθρώπινη αγωνία για το μέλλον, αφού με αντάλλαγμα αρκετά υψηλά χρηματικά ποσά προσφέρουν εξατομικευμένες διαιτολογικές συμβουλές. Πολλές φορές χωρίς να διαθέτουν ούτε την κατάλληλη επιστημονική γνώση.

  Δίκοπο μαχαίρι φαίνεται να είναι η εφαρμογή της διατροφικής Γενωμικής. Από την μία σίγουρα θα μπορούσε σε μεγάλο βαθμό να προάγει την εξασφάλιση της υγείας μέσα όμως από ειδικά εκπαιδευμένους επαγγελματίες, από την άλλη υπάρχει ο κίνδυνος να πέσει στα χέρια επιτήδειων και να μεταμορφωθεί από μια σοβαρή επιστημονική μελέτη και προσπάθεια σε μια κερδοφόρα επιχείρηση βασισμένη σε μια διαφημιστική εκστρατεία υπηρεσιών και τροφίμων.

Κάποιοι έχουν παρεξηγήσει τον ρόλο του διαιτολόγου, καθώς ένα καινούργιο είδος έχει εμφανιστεί τώρα τελευταία και ανθίζει ολοένα και περισσότερο, αυτό του Διαιτολόγου- Ψυχοθεραπευτή.

 Ο ρόλος του διαιτολόγου σίγουρα είναι πολύπλοκος. Απαιτεί βασικές γνώσεις Ψυχολογίας και Ιατρικής και η σύνταξη του διαιτολογίου απαιτεί πολλά περισσότερα από κάποιες ανθρωπομετρικές μετρήσεις όπως π.χ ζύγιση.

Η διαιτολογική προσέγγιση σίγουρα απαιτεί μια πολύ καλά προσεγμένη διατροφή, αποκλειστικά προσαρμοσμένη στην κατάσταση της υγείας του ατόμου, αλλά και στην προσωπικότητα του. Όμως άλλο αυτό κι άλλο σε κάποιες περιπτώσεις ο διαιτολόγος να προσπαθεί να πάρει τον ρόλο του ψυχοθεραπευτή-ψυχολόγου.

 Σίγουρα ο διαιτολόγος με την λήψη ιστορικού πρέπει να «σκιαγραφήσει» αρκετά σημεία του χαρακτήρα, που θα τον βοηθήσουν να καταλάβει και τα ψυχικά αίτια που οδήγησαν το άτομο σε αυτόν. Επίσης σίγουρα μπορεί να σταθεί δίπλα του και να το συμβουλέψει διατροφικά, να το εκπαιδεύσει σχετικά με το πρόβλημα του και να αναπτύξει μαζί του μια ανθρώπινη σχέση ως ένα σημείο, όχι μόνο επαγγελματική. Να είναι έτοιμος ανά πάσα στιγμή να ακούσει τις καινούργιες του ανησυχίες και τις καινούργιες του συνήθειες. Όμως άλλο αυτό και άλλο να επεμβαίνει σε λεπτά θέματα ψυχής και να αναλαμβάνει να λύσει βαθύτερες εσωτερικές καταστάσεις που θεωρεί υπεύθυνες για την αύξηση του βάρους του ή για οποιοδήποτε διαιτολογικό πρόβλημα για το οποίο το άτομο τον επισκέφτηκε. Αν αντιληφθεί κάτι τέτοιο για κάποιο άτομο, θα πρέπει να του συστήσει να απευθυνθεί σε κάποιον ειδικό και να συνεργαστεί μαζί του. Πολλές φορές όμως κάποιοι διαιτολόγοι είτε γιατί έχουν παρακολουθήσει κάποια ολιγόωρα σεμινάρια συμβουλευτικής ψυχοθεραπείας, είτε γιατί οι ίδιοι στο παρελθόν απευθήνθηκαν προσωπικά σε κάποιο ψυχοθεραπευτή-ψυχολόγο νομίζουν πως έχουν την γνώση να πάρουν ένα τέτοιο ρόλο.

Με αυτόν τον τρόπο μπορεί να βλάψουν το άτομο που τους επισκέφτηκε για άλλο λόγο, αφού αναλαμβάνοντας έναν άλλο ρόλο πολλές φορές βάζουν σε δεύτερη μοίρα ή ακόμη χειρότερα δεν υπολογίζουν καθόλου την αξία των τροφών και των εξατομικευμένων διαιτολογίων. Αρκούνται μόνο στην ψυχο-συμβουλευτική των ατόμων ή οποία μπορεί πολλές φορές ακόμη και κατά τύχη να έχει αποτέλεσμα κυρίως στην απώλεια βάρους.

Όμως ο σκοπός του διαιτολόγου, ο οποίος δεν είναι να κατεβάσει την ζυγαριά αλλά να συντάξει και ένα ισορροπημένο διαιτολόγιο σε θρεπτικά συστατικά που θα  εξασφαλίσει στο άτομο μια καλή υγεία, πήγε περίπατο. Προσπαθούν κατά κάποιο τρόπο όλοι αυτοί οι ψυχοδιαιτολόγοι να εφαρμόσουν μια «ολιστική διαιτολογία», με μια παρεξηγημένη όμως μορφή πολλές φορές βασιζόμενοι στο όνομα του Ιπποκράτη, ο οποίος πρώτος μίλησε γιαυτό στο έργο του «Περί διαίτης». Ο Ιπποκράτης ναι μεν αντιμετωπίζει τον άνθρωπο ως ολότητα, εφαρμόζοντας σε βάθος μια ψυχολογική προσέγγιση που φτάνει ακόμη και στο υποσυνείδητο, στο επίπεδο των ονείρων. Όμως από την άλλη εξετάζει πολύ προσεκτικά και το είδος και την ποσότητα της τροφής που θα χορηγηθεί στο άτομο καθώς από την μια θα πρέπει να ωφελήσει ένα υγιές άτομο και να μην το βλάψει και από την άλλη η τροφή θα πρέπει να αποτελέσει το μέσο για να ανταποκριθεί το σώμα ώστε να θεραπεύσει μια ασθένεια. Εξέταζε προσεκτικά ακόμη και τον χυλό που πρότεινε για τους ασθενείς του. Πίστευε ότι ακόμη και η πιο απλή τροφή όπως η ποσότητα του ψωμιού πρέπει να εξετάζεται πολύ προσεκτικά προτού χορηγηθεί.

Τίποτα δεν πρέπει να γίνεται επιπόλαια. Σώμα, ψυχή, τροφή  είναι απόλυτα συνδεδεμένα και πρέπει να βρίσκονται σε απόλυτη ισορροπία. Κάτι που αγνοεί το καινούργιο είδος των διαιτολόγων- ψυχοθεραπευτών καθώς "ξορκίζουν" τις παραδοσιακές μεθόδους π.χ ζύγιση του ατόμου, τις δίαιτες και τα υποθερμιθικά διαιτολόγια. Δεν ασχολούνται σχεδόν καθόλου με το είδος της τροφής, αφού εφαρμόζουν τις καινούργιες μεθόδους «Ψυχοθεραπευτικής Διαιτολογίας που έχουν εφεύρει.. Αναρωτιέμαι αν θα τους άρεσε κάποια στιγμή οι Ψυχοθεραπευτές-Ψυχολόγοι να αρχίζουν να το παίζουν διαιτολόγοι και να συντάσουν δίαιτες; Όπως επίσης αναρωτιέμαι αν είναι τυχαίο που πολλοί από αυτούς διοργανώνουν σεμινάρια «συμβουλευτικής ψυχοδιαιτολογίας», ζητώντας υπέρογκα ποσά εν όψει της σημερινής κοινωνικοοικονομικής κατάστασης της χώρας. Χωρίς πολλές φορές να γνωρίζουν τα άτομα που συμμετέχουν σε αυτά αν έχουν το νόμιμο δικαίωμα έστω να τα διοργανώνουν. Από ότι φαίνεται απευθύνονται σε  απεγνωσμένα οικονομικά ευκατάστατα αλλά χαμηλού διανοητικού επιπέδου άτομα.

PHOTOS ΣΤΥΛΙΑΝΗ ΓΕΡΑΚΑΚΗ

Το θέμα της δίαιτας που αποσκοπεί από την μια στην διατήρηση της υγείας και από την άλλη στην θεραπεία από προϋπάρχουσες ασθένειες απασχόλησε ιδιαίτερα τον καινοτόμο και θεμελιωτή της ιατρικής επιστήμης Ιπποκράτη, με το έργο και την διδασκαλία του οποίου καθορίστηκαν οι αρχές της Ολιστικής Διαιτολογίας.

Γεννήθηκε στην Κω το 460 π.X. Η θεραπευτική του κατεύθυνση όσον αφορά και την Ιατρική και την Διαιτητική στρέφεται προς την ιδιοσυγκρασία του κάθε ανθρώπου τον οποίο αντιμετωπίζει ως ψυχοσωματική ολότητα.

Η ισορροπία το κλειδί της υγείας

Στο έργο του ¨Περί Διαίτης¨ ο Ιπποκράτης επισημαίνει ότι η γνώση της ανθρώπινης φύσης και η διάκριση των στοιχείων από τα οποία αποτελείται είναι απαραίτητη για να μπορέσει κανείς να εκφραστεί σωστά για την διατροφή. Εκτός όμως από αυτό θα πρέπει να γνωρίζει τις ιδιότητες των τροφών και των ποτών από τα οποία αποτελείται η ανθρώπινη διατροφή και την δύναμη που η κάθε μια διαθέτει. Σημαντική όμως είναι και η σχέση μεταξύ τροφής και άσκησης καθώς συμβάλλουν αμοιβαία στην επίτευξη και διατήρηση της υγείας. Στο έργο του αναφέρει ότι αν μπορούσε να προσδιοριστεί με απόλυτη ακρίβεια για κάθε άτομο η σωστή αναλογία τροφής και άσκησης χωρίς πλεόνασμα ή έλλειψη θα είχε ανακαλυφθεί ο τρόπος για την εξασφάλιση της ανθρώπινης υγείας. Δυστυχώς κάτι τέτοιο είναι αδύνατο να συμβεί καθώς είναι πολύ δύσκολο να προσδιορίσει κανείς την ακριβή ποσότητα τροφής και άσκησης. Ακόμη και μια μικρή δυσαναλογία ανάμεσα σε αυτά τα δύο μπορεί να οδηγήσει σε κατάχρηση και κατά συνέπεια σε αρρώστια.

Συμβουλές για κάθε εποχή και τύπο

Η διατροφή κατά τον Ιπποκράτη καθορίζεται από τις εποχές του έτους, τις μεταβολές του καιρού, από τον σωματότυπο, την ηλικία ακόμα και από τις κλιματολογικές συνθήκες. Στα έργα του δίνονται συμβουλές για τις τέσσερις εποχές του έτους, όσον αφορά τον τρόπο διατροφής ενός συνηθισμένου, φυσιολογικού ανθρώπου, του οποίου η εργασία δεν απαιτεί κάτι το ιδιαίτερο. Ξεκινώντας από τον χειμώνα συμβουλεύει τους ανθρώπους να τρώνε όσο το δυνατόν περισσότερο και να πίνουν λιγότερο. Το ποτό να είναι κρασί λίγο αραιωμένο και οι τροφές κυρίως ψωμί και ψητά. Την άνοιξη να πίνουν κρασί περισσότερο αραιωμένο και να τρώνε λιγότερη ποσότητα τροφής αντικαθιστώντας το σταρένιο ψωμί με κριθαρένιο. Το καλοκαίρι να πίνουν κρασί νερωμένο και να τρέφονται με κριθαρένιο ψωμί και βρασμένα φαγητά για να διατηρείται το σώμα δροσερό. Το φθινόπωρο οι τροφές πρέπει να αυξηθούν και πάλι και να γίνουν πιο στεγνές και το κρασί να είναι λιγότερο αραιωμένο ώστε να προετοιμαστεί το σώμα για τον ερχομό του χειμώνα. Όσον αφορά στον σωματότυπο ο Ιπποκράτης συμβουλεύει τα παχύσαρκα άτομα, το μεγαλύτερο διάστημα του έτους να ακολουθούν στεγνή δίαιτα γιατί το σώμα τους είναι υγρό, ενώ αντίθετα τα λιπόσαρκα άτομα να ακολουθούν δίαιτα πιο υγρή γιατί το σώμα τους είναι στεγνό. Επίσης τα ηλικιωμένα άτομα να ακολουθούν στεγνή δίαιτα κυρίως γιατί το σώμα τους είναι υγρό και χαλαρό.

Σε σχέση με την άσκηση ο Ιπποκράτης συμβουλεύει το περπάτημα τον χειμώνα να είναι πιο γρήγορο σε σχέση με το καλοκαίρι και οι παχύσαρκοι να περπατούν πιο γρήγορα σε σχέση με τους αδύνατους.

Τα πιο θρεπτικά τρόφιμα και οι θεραπευτικές τους ιδιότητες

Στο έργο του επίσης αναφέρεται στις ιδιότητες πολλών τροφών σε βασικές κατηγοριες τροφίμων. Ξεκινώντας από το ψωμί θεωρεί το σιτάρι πιο δυναμωτικό από το κριθάρι αλλά λιγότερο υπακτικό, το ψωμί που ψήνεται στον φούρνο περισσότερο θρεπτικό από την σχάρα γιατί καίγεται λιγότερο από την φωτιά, το ψωμί από σιμιγδάλι δυναμωτικό αλλά πιο δυναμωτικό από όλα θεωρεί το ψωμί από πληγούρι. Όσον αφορά τα λαχανικά, θρεπτικά θεωρούνται τα μπιζέλια, τα φασόλια, τα άσπρα ρεβύθια, τα κουκιά. Επίσης στην κατηγορία των δυναμωτικών τροφίμων ανήκει το κεχρί και ο λιναρόσπορος. Το σέλινο αναφέρεται ως διουρητικό όπως και ο δυόσμος, ενώ ο άνηθος ως στυπτικός. Από τα φρούτα, τα ώριμα αχλάδια διευκολύνουν τις κενώσεις και καθαρίζουν τα σπλάχνα, ενώ τα άγουρα είναι στυπτικά. Ο χυμός μήλου αναφέρεται ως διουρητικός, ενώ τα μούρα και οι σταφίδες διευκολύνουν το έντερο.

Ζήτημα συνήθειας

Σε ένα άλλο σημαντικό κομμάτι στο έργο του που έχει να κάνει με τις συνήθειες του κάθε ατόμου, αναφέρεται στην απότομη μεταβολή του διαιτολογίου η οποία μπορεί να προκαλέσει βλάβη και εξασθένιση του οργανισμού .Για τον λόγο αυτό ο Ιπποκράτης συμβουλεύει αυτή η μεταβολή να γίνεται σταδιακά. Γιατί ο οργανισμός ανέχεται τροφές που έχει συνηθίσει ακόμη κι αν είναι κακής ποιότητας, ενώ δεν ανέχεται εύκολα τροφές που δεν έχει συνηθίσει ακόμα κι αν θεωρούνται καλές.

Η τροφή ως μέσο θεραπείας

Σύμφωνα λοιπόν με τον Ιπποκράτη από την μια η τροφή είναι το μέσο που μπορεί να οδηγήσει στην υγεία ή να θεραπεύσει μια ασθένεια, από την άλλη όμως αυτό δεν μπορεί να συμβεί χωρίς την διερεύνηση της ανθρώπινης φύσης του κάθε ατόμου ξεχωριστά, των εσωτερικών του αναγκών, των συνηθειών και του τρόπου ζωής του. Ψυχή, σώμα και τροφή είναι απόλυτα συνδεδεμένα, ενώ στο έργο του προχωρώντας ακόμη περισσότερο ασχολείται και με το υποσυνείδητο όπου μέσα από τα όνειρα εξηγεί διατροφικές ελλείψεις και διακρίνει προμηνύματα ασθενειών.

Επομένως ένα τόσο μεγαλειώδες έργο για την διατροφή όπως αυτό του Ιπποκράτη μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η σύνταξη μιας δίαιτας εμπεριέχει μεγάλη ευθύνη και δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζεται επιπόλαια, αλλά αντιθέτως θα πρέπει να εξετάζεται από την μια το είδος της τροφής που θα χορηγηθεί και κατά πόσον αυτή θα ωφελήσει ένα υγειές άτομο και δεν θα το βλάψει αλλά θα το διατηρήσει υγειές και κατά πόσον από την άλλη θα καταφέρει να βοηθήσει το σώμα να ανταποκριθεί κατάλληλα ώστε να θεραπεύσει μια ασθένεια.

[Πηγή lifezone.gr - Γράφουν Μπαλαμώτη Δ. Χριστίνα, MSc κλινική διαιτολόγος, Στέλλα Γερακάκη]

Με τον όρο κάπνισμα εννοούμε την συνήθεια που συνοδεύεται από εισπνοή καπνού στον οργανισμό, που προέρχεται από τη καύση των φύλλων του φυτού καπνός.

Όπως είναι γνωστό πρόκειται για μια εξαιρετικά βλαβερή και εθιστική συνήθεια που ενοχοποιείται για πάνω από 5 εκατομμύρια θανάτους ετησίως παγκόσμια.

Κύριες αιτίες θανάτου που σχετίζονται με το κάπνισμα είναι οι καρδιαγγειακές παθήσεις, ο καρκίνος του πνεύμονα (το 87% περίπου των διαγνωσθέντων ασθενών ήταν πρώην καπνιστές) και η Χρόνια Αποφρακτική πνευμονοπάθεια (Χ.Α.Π). Η τελευταία χαρακτηρίζεται ως αρρώστια των καπνιστών και πρόκειται για μια σοβαρή πνευμονική ασθένεια που χαρακτηρίζεται από χρόνια φλεγμονή και μη αναστρέψιμη καταστροφή του ιστού. Ο μηχανισμός πίσω από την εμφάνιση και εξέλιξη της νόσου δεν είναι απολύτως γνωστός. Σύμφωνα με έρευνες ίσως εμπλέκεται κάποια γενετική προδιάθεση που σχετίζεται με φλεγμονώδη απόκριση και ο καπνός του τσιγάρου μπορεί να σχετίζεται με την ανάπτυξη γενετικών στοιχείων που συμμετέχουν στην φλεγμονή και σχετίζονται με την ανάπτυξη της ΧΑΠ.

Το κάπνισμα συνδέεται επίσης με τον καρκίνο του φάρυγγα, λάρυγγα, λαιμού, στομάχου, οισοφάγου κ.α.

Ο καπνός του τσιγάρου μεσολαβεί για βλάβη στο DNA και υπεροξείδωση των λιπιδίων προκαλώντας σοβαρή κυτταρική βλάβη.

Η οξεία και παρατεταμένη έκθεση στον καπνό του τσιγάρου μειώνει την δράση του πρωτεασώματος στους πνεύμονες, ενός μηχανισμού εξυγίανσης του κυττάρου, που λειτουργεί ως απορριματοφάγος  και έχει ως αποστολή να απομακρύνει οτιδήποτε άχρηστο και τοξικό.

Η ελαττωματική λειτουργία του μηχανισμού αυτού, μπορεί να επιδεινώσει τις επιβλαβείς επιδράσεις του καπνού του τσιγάρου στον πνεύμονα, με τις επακόλουθες συνέπειες. Κατά την διάρκεια του καπνίσματος αποδεδειγμένα καρκινογόνες ουσίες εισέρχονται στον οργανισμό. Παραδείγματα τέτοιων ουσιών είναι το μονοξείδιο του άνθρακα, το οποίο είναι δηλητηριώδες αέριο που εκπέμπεται από τις εξατμίσεις των αυτοκινήτων, γεγονός που αναγκαστικά αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι των μεγαλουπόλεων. Δηλαδή καθημερινά εισπνέουμε παρά την θέληση μας αυτό το δηλητήριο και παρόλα αυτά κάποιοι επιλέγουν να ενισχύουν αυτή την πρόσληψη στον οργανισμό μέσω καπνίσματος. Το βενζόλιο είναι μια άλλη επιβεβαιωμένη καρκινογόνος ουσία, το οποίο κατακάθεται στους πνεύμονες και προκαλεί σταδιακά καταστροφή στο αίμα. Στην λίστα προστίθενται και το υδροκυάνιο και περίπου άλλες 50 γνωστές καρκινογόνες ουσίες. Όλες αυτές οι ουσίες εισέρχονται στον πνεύμονα με το κάπνισμα και προκαλούν βλάβες στο γενετικό υλικό των κυττάρων των πνευμόνων, με αποτέλεσμα να προκληθούν μεταλλάξεις σε γονίδια που μπορούν να οδηγήσουν σε καρκινική μετάλλαξη. Έχει αποδειχθεί ότι το κάπνισμα  σκοτώνει έναν στους τρεις καπνιστές, ποσοστό που θα πρέπει να μας προβληματίσει, καθώς η πιθανότητα να  συμβεί κάτι τέτοιο δεν φαντάζει και τόσο μακρινή, παρόλο που όλα τα παραπάνω μας φαίνονται απλώς πληροφορίες με ενημερωτικό περιεχόμενο.

Το παράδοξο είναι ότι ενώ  οι καταστρεπτικές συνέπειες του καπνίσματος είναι λίγο πολύ γνωστές σε όλους, οι καπνιστές συνεχίζουν να αγνοούν ότι όλα αυτά τα  δηλητήρια που εισάγουν στον οργανισμό τους είναι απολύτως ικανά να τους σκοτώσουν.

Δυστυχώς η επίδραση της νικοτίνης στον εγκέφαλο είναι τόσο ισχυρή, καθώς τον διεγείρει προκαλώντας ένα συναίσθημα ευεξίας, γεγονός που καθιστά το κάπνισμα μια πολύ εθιστική συνήθεια όχι τόσο από σωματική, αλλά από εγκεφαλική άποψη. Θάλεγε κανείς ότι «ξεγελά» ακόμη και τον ίδιο τον εγκέφαλο ο οποίος αν και γνωρίζει καλά την καταστροφή που προκαλείται από το κάπνισμα δεν είναι ικανός να αναστείλει αυτή την επιθυμία.

Ένας συνηθισμένος ανασταλτικός παράγοντας για την διακοπή του καπνίσματος είναι ο φόβος που προκύπτει για την αύξηση του βάρους. Πολλοί άνθρωποι χρησιμοποιούν το κάπνισμα ως μηχανισμό ελέγχου του βάρους.

Αυτό όμως αποτελεί «αυτοκτονία» από άποψη υγείας.

Γιατί  ένα αδύνατο όμορφο σώμα δεν έχει καμία αξία αν δεν συνοδεύεται από έναν υγιή οργανισμό.

Η αύξηση του βάρους που συνοδεύει την διακοπή καπνίσματος, είναι  συνήθως της τάξης των 2-3 κιλών ειδικά όταν υπάρξει μια ελεγχόμενη διατροφή και παρεμβάσεις (π.χ άσκηση).

Οι λόγοι της αύξησης του βάρους είναι κυρίως η μείωση του Βασικού Μεταβολισμού, η αυξημένη κατανάλωση θερμίδων και η αυξημένη κατανάλωση λιπαρών και γλυκών τροφίμων ως υποκατάστατο της νικοτίνης.

Σε αυτόν τον αγώνα έρχεται να βοηθήσει η σωστή διατροφή ώστε το συναίσθημα ευεξίας που προκαλεί η νικοτίνη να αντικατασταθεί με τροφές που μπορούν να προκαλέσουν αντίστοιχα συναισθήματα. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα η διατροφή να μειώσει ή και να εξαλείψει τα αρνητικά συναισθήματα ή την παροδική κατάθλιψη που συνήθως προκαλεί η διακοπή του καπνίσματος.

Τους πρώτους μήνες  τα περισσότερα άτομα  βιώνουν ένα συναίσθημα «ψυχολογικού κενού» και  νιώθουν ότι η ζωή τους δεν έχει νόημα χωρίς το κάπνισμα. Όλα αυτά βέβαια είναι παροδικά και  οφείλονται στο ότι η νικοτίνη διεγείρει την παραγωγή σεροτονίνης, ενός νευροδιαβιβαστή που ρυθμίζει το αίσθημα ευφορίας και κορεσμού στον εγκέφαλο. Με την απουσία της νικοτίνης τα επίπεδα σεροτονίνης στον εγκέφαλο μειώνονται με αποτέλεσμα να εμφανίζονται αρνητικά συναισθήματα παροδικής κατάθλιψης.

Η σύνθεση σεροτονίνης αυξάνεται με την κατανάλωση υδατανθράκων και αυτό εξηγεί την υπερκατανάλωση αυτών με σκοπό να καταπολεμηθεί η κακή ψυχική διάθεση, γεγονός που οδηγεί αναπόφευκτα στην αύξηση του βάρους. Οι τροφές όμως δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζονται ως «παυσίπονα» που θα ανακουφίσουν προσωρινά την έλλειψη τσιγάρου αλλά ως δραστικά φάρμακα που θα επιστρατεύσουν την μακροπρόθεσμη θεραπεία.

Στην σύνθεση σεροτονίνης συμβάλει και το αμινοξύ τρυπτοφάνη που αποτελεί πρόδρομο ουσία της σεροτονίνης, αφού μεταβολίζεται σε αυτήν με την βοήθεια ενζύμων. Άρα είναι σημαντική η πρόσληψη τρυπτοφάνης μέσω διατροφής αλλά και η γρήγορη διακίνηση της στον εγκέφαλο. Αυτή  γίνεται με την συνεισφορά της ινσουλίνης,ορμόνης που παράγεται από το πάγκρεας και επιτρέπει την γλυκόζη αίματος να περάσει στα κύτταρα για την παραγωγή της απαραίτητης ενέργειας του οργανισμού. Η μεταφορά της τρυπτοφάνης στον εγκέφαλο ευνοείται από την παρουσία γλυκόζης. Χρειάζεται προσοχή στην ρύθμιση της γλυκόζης αίματος ώστε να κρατιέται σε σταθερά επίπεδα και να μην υπάρχουν απότομες πτώσεις που μπορεί να προκαλέσουν υπογλυκαιμία, η οποία σχετίζεται με επιθετικότητα, συμπεριφορά που παρατηρείται σε άτομα που βρίσκονται στους πρώτους μήνες αποχής από το κάπνισμα.

Άρα χρειάζεται σχεδιασμός ενός διαιτολογίου με καθορισμένες θερμίδες, που να ενισχύει την παραγωγή σεροτονίνης, η οποία είναι απαραίτητη και για την ρύθμιση της όρεξης αλλά και για την παροδική κατάθλιψη που προκαλείται από την αποχή από το κάπνισμα.

Με αυτόν τον τρόπο αποφεύγεται η υπερκατανάλωση υδατανθράκων και τροφίμων υψηλής θερμιδικής αξίας (γλυκά, λιπαρά). Επίσης θα πρέπει να επιδιώκεται και η αυξημένη πρόσληψη τρυπτοφάνης  που μεταβολίζεται σε σεροτονίνη. Σημαντική είναι η πρόσληψη τροφών πλούσια σε φυλικό οξύ και βιταμίνες Β6 και Β12 που βοηθούν στην σύνθεση σεροτονίνης.

Απαραίτητη η κατανάλωση γεύματος η σνακ κάθε 2-3 ώρες περίπου ώστε να μην πέφτει το σάκχαρο, γεγονός που αυξάνει την επιθυμία για τσιγάρο και να κρατιέται σε χαμηλά επίπεδα η ινσουλίνη.

Επίσης θα πρέπει να συμπεριλάβουμε στο διαιτολόγιο για την διακοπή του καπνίσματος και την προσπάθεια του οργανισμού για αποτοξίνωση μετά από όλη αυτή την μακροχρόνια ταλαιπωρία του καπνίσματος. Πρέπει να ενισχύσουμε και να εφοδιάσουμε τον οργανισμό  με τις κατάλληλες τροφές που θα καταφέρουν να βοηθήσουν το σώμα να απαλλαγεί από τις άχρηστες ουσίες, τοξίνες, ελεύθερες ρίζες και δηλητήρια που συσσώρευσε όλο αυτό το χρονικό διάστημα.

Στα τρόφιμα που προτείνονται περιλαμβάνονται η βρώμη, η οποία περιέχει υδατάνθρακες που βοηθούν στην απελευθέρωση σεροτονίνης,  το γάλα το οποίο βοηθάει στην σύνθεση σεροτονίνης αλλά μειώνει και το άχγος και την νευρικότητα που προκαλείται από την έλλειψη καπνίσματος. Το γάλα επίσης αποτελεί ένα σημαντικό «σύμμαχο» στην μάχη κατά του καπνίσματος γιατί ανήκει στα τρόφιμα που η κατανάλωση του μειώνει την επιθυμία για κάπνισμα. Άλλη τροφή που μπορεί να θεωρηθεί ως «σύμμαχος» είναι οι μπανάνες οι οποίες περιέχουν τρυπτοφάνη, ελέγχουν τα επίπεδα γλυκόζης αίματος και περιέχουν βιταμίνη Β6 και με την γλυκιά τους γεύση μπορούν έτσι κι αλλιώς να προσφέρουν ευεξία και να αποτελέσουν ένα υποκατάστατο γλυκού. Η μαύρη σοκολάτα ενισχύει την σεροτονίνη με προσοχή βέβαια στην κατανάλωση της σε μικρές ποσότητες. Το αβοκάντο είναι μια πολύ καλή τροφή που ευαισθητοποιεί την σύνθεση σεροτονίνης και περιέχει και αρκετές ποσότητες βιταμίνης Β6 με προσοχή στην ποσότητα κατανάλωσης γιατί περιέχει αρκετές θερμίδες.Τα καρύδια είναι πλούσια σε τρυπτοφάνη και προσφέρουν ευεξία.

Επίσης τρόφιμα πλούσια σε βιταμίνες Β6, Β12 και φυλικό οξύ, που όπως προαναφέραμε ενισχύουν την σύνθεση σεροτονίνης, είναι οι πατάτες. τα ψάρια, όσπρια, δημητριακά, κάστανα, φουντούκια, μοσχάρι, κοτόπουλο πράσινα φυλλώδη λαχανικά. Τα Ω3 λιπαρά οξέα που βρίσκονται στα ψάρια είναι επίσης πολύ σημαντικά για να ενισχύσουν τον οργανισμό και το διαταραγμένο από το κάπνισμα ανοσοποιητικό σύστημα και να συνεισφέρουν στην ευεξία και στην αποφυγή κατάθλιψης μετά την διακοπή του καπνίσματος.

Για την αποτοξίνωση του οργανισμού απαραίτητη είναι η λήψη τροφίμων πλούσιων σε αντιοξειδωτικες ουσίες. Προτείνονται τρόφιμα πλούσια σε Βιταμίνη C όπως είναι τα εσπεριδοειδή, το ρόδι και ο μαιντανός και σε Βιταμινη Ε όπως ελαιόλαδο, ξηροί καρποί και φύτρο σταριού.

Η Βιταμίνη Α και το β- καροτένιο θα συμβάλουν στην απομάκρυνση των συσωρευμένων ελεύθερων ριζών και βρίσκονται στα γαλακτοκομικά, συκώτι, κρόκος αυγού και στα λαχανικά με κίτρινο πορτοκαλί χρώμα.

Η κατανάλωση  φρούτων και λαχανικών είναι απαραίτητη για την ενίσχυση του οργανισμού, αλλά μπορούν να χρησιμοποιηθούν και ως σνακ για να αντιμετωπίσουν την  ξαφνική πείνα και να ξεγελάσουν την επιθυμία για τσιγάρο. Σημαντική επίσης είναι η κατανάλωση νερού, το οποίο θα ενισχύσει την αποτοξίνωση του οργανισμού αλλά και θα αποτρέψει την ξαφνική στέρηση του τσιγάρου, αλλά και η φυσική δραστηριότητα που θα χρησιμοποιηθεί και ως μέσο εκτόνωσης αλλά και ως παράγοντας για τον έλεγχο του σωματικού βάρους.

Σίγουρα η διακοπή του καπνίσματος δεν είναι μια εύκολη υπόθεση. Απαιτεί μια μεγάλη προσωπική πάλη, ένα στοίχημα με τον ίδιο τον  εαυτό μας. Όμως με σύμμαχο μια σωστή διατροφή, η οποία θα καταπολεμήσει τα αρνητικά συναισθήματα που συνοδεύουν την αποχή από το τσιγάρο και κατ΄επέκταση θα αποτρέψει την αύξηση του βάρους ή  θα την κρατήσει σε ελεγχόμενα επίπεδα, ο αγώνας αυτός δεν δείχνει ακατόρθωτος.

Ας μην ξεχνάμε ότι η ολέθρια συνήθεια του καπνίσματος δεν μπορεί να συγκριθεί με μια μικρή ενδεχόμενη αύξηση βάρους.