ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΠΡΟΣΛΗΨΗΣ ΤΡΟΦΗΣ-ΜΙΑ ΥΠΟΘΕΣΗ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ-ΓΕΡΑΚΑΚΗ ΣΤΥΛΙΑΝΗ
Οι ψυχογενείς διατροφικές διαταραχές αποτελούν ένα σύγχρονο κοινωνικό πρόβλημα που παίρνει ολοένα και μεγαλύτερες διαστάσεις.
Πρόκειται για παθήσεις που δεν αφορούν μόνο διαταραγμένες και λανθασμένες συνήθειες στην πρόσληψη τροφής, αλλά αποτελούν σοβαρές ψυχικές ασθένειες που τα αίτια τους αναζητώνται σε βαθύτερες ψυχικές καταστάσεις. Οι πιο γνωστές και συχνές είναι η Νευρική Ανορεξία (Ν.Α) και η Νευρική Βουλιμία (Ν.Β).
Η πρώτη πάθηση (Ν.Α) χαρακτηρίζεται ίσως πιο σοβαρή με πολύ υψηλό ποσοστό θνησιμότητας και συνοδεύεται από άρνηση της πείνας, σίτιση με πολύ μικρές ποσότητες τροφής (λιμοκτονία) που μπορεί να φτάσει σε ακραίες περιπτώσεις με ανεπανόρθωτες και μη αναστρέψιμες συνέπειες για το σώμα μέσα από μια κατάσταση σχεδόν ολικής αθρεψίας. Χαρακτηριστικό της πάθησης αυτής η διαστρεβλωμένη εικόνα που έχουν τα άτομα για τον εαυτό τους, πιστεύοντας διαρκώς πως είναι παχύσαρκα.
Αποτέλεσμα της πάθησης σκελετωμένα κορμιά με σοβαρή υποθρεψία με «κίνδυνο ζωής» και σοβαρές επιπλοκές σε όργανα του σώματος, αλλά και σοβαρές επιπλοκές στον ψυχολογικό παράγοντα με ενοχές και τάσεις αυτοκαταστροφής του σώματος, κατάθλιψη και κοινωνική απομόνωση. Μια διαταραχή όπου τα πάσχοντα άτομα μέσα από την ασιτία, την επίπονη άσκηση, το κόψιμο της τροφής σε μικρά κομμάτια, την χρήση καθαρτικών και διουρητικών μετά το φαγητό και τους αυτοαποκαλούμενους εμετούς, μέσα δηλαδή από μια ιεροτελεστία που θυμίζει Μεσαίωνα (όπως θα δούμε παρακάτω), προσπαθούν να ξεφορτωθούν τις «περιττές θερμίδες».
Η δεύτερη ψυχογενή διατροφική διαταραχή (Ν.Β) χαρακτηρίζεται από επεισοδιακή υπερφαγία (κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων τροφής σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα). Ακολουθείται και αυτή από χρήση καθαρτικών διουρητικών και αυτοαποκαλούμενους εμετούς αλλά γίνεται πιο δύσκολα αντιληπτή καθώς τα εξωτερικά σημάδια δεν είναι πάντα εμφανή. Συνδέεται και αυτή με σοβαρές συναισθηματικές διαταραχές και ενοχές και έχει σοβαρές συνέπειες μακροχρόνια στον οργανισμό.
Μια ιστορική αναδρομή μας δείχνει ότι οι διαταραχές στην πρόσληψη τροφής από την μια είναι μια υπόθεση διαχρονική και πολύ παλιά και δεν αφορά μόνο την σύγχρονη εποχή και από την άλλη ότι δεν είναι ένα φαινόμενο με θύματα μόνο από τον γυναικείο πληθυσμό.
Το 10% των περιπτώσεων που έχουν γίνει γνωστά από μελέτες αφορούν τον ανδρικό πληθυσμό, αλλά το ποσοστό ενδέχεται να είναι μεγαλύτερο καθώς οι άνδρες δεν απευθύνονται σε κάποιον ειδικό από φόβο μήπως αμφισβητηθεί ο ανδρισμός τους, αφού το σύγχρονο μοντέλο διατροφικών διαταραχών συνδέεται σχεδόν απόλυτα με τον γυναικείο πληθυσμό. Η σύνδεση αυτή οδηγεί τους άνδρες να αναπτύξουν τον φόβο ότι «κόλλησαν» κατά κάποιο τρόπο μια γυναικεία ασθένεια, με τις επακόλουθες συνέπειες συμπεριφοράς από τον κοινωνικό τους περίγυρο. Θάλεγε κανείς ότι αντιμετωπίζουν ένα είδος κοινωνικού «ρατσισμού», γεγονός που τους οδηγεί να κρατούν κρυφή την πάθηση τους σε μεγαλύτερο βαθμό από ότι οι γυναίκες.
Από την αρχαιότητα ακόμη επικρατούσε η άποψη ότι τα ανδρικά σώματα πρέπει να είναι ρωμαλέα και δυνατά, ώστε η σωματική υγεία μέσω της γυμναστικής να συμβαδίζει και να συνεισφέρει σε μεγάλο βαθμό στην πνευματική υγεία, ώστε να εξασφαλιστεί η απαραίτητη αρμονία του «νούς υγιείς εν σώματι υγειή». Ο Πλάτων υποστήριζε ότι η καχεξία και η αδυναμία του σώματος είναι σημάδι δειλίας.
Ο όρος Βουλιμία συναντάται στην αρχαιότητα σε αναφορές που αφορούν τον ανδρικό πληθυσμό, λόγω της θέσης της γυναίκας στην αρχαιότητα. Όσον αφορά την ετυμολογία της αποτελεί συνένωση δύο λέξεων «βούς» (βόδι) και «λιμός» (πείνα) και σήμαινε υπερβολική πείνα (πείνα βοδιού). Υποδήλωνε μια παθολογική κατάσταση κατά την οποία κάποιος μπορούσε να καταναλώσει ένα ολόκληρο βόδι. Ο Ιπποκράτης και ο Αριστοφάνης έχουν αναφερθεί στον «βουλιμό» ως μια παθολογική κατάσταση η οποία χαρακτηρίζεται από μια νοσηρή μορφή πείνας. Με τον όρο αυτόν περιέγραφαν το αίσθημα πείνας, αδυναμίας και λιποθυμίας ως συναισθήματα που μπορεί να προκαλέσει η υπερβολική κατανάλωση τροφής. Επίσης ο σπουδαίος γιατρός της αρχαιότητας Γαληνός(129μ.χ-199μ.χ) αναφέρθηκε στα συναισθήματα της απληστίας για το φαγητό και της λιποθυμίας ως αποτελέσματα του «βουλιμού». Αναφορές για την βουλιμία συναντάμε και στο έργο του Ξενοφώντα «Κύρου Ανάβασις» (428-354π.χ), όπου αναφέρεται ότι στρατιώτες στα ελληνικά στρατεύματα είχαν συμπτώματα λυποθυμίας, αδυναμίας, σωματικής κατάρρευσης τα οποία προκαλούνταν μετά από κατανάλωση μεγάλης ποσότητας φαγητού.
Αναφορές για τις διαταραχές στην πρόσληψη τροφής βρίσκουμε και στην σκοτεινή εποχή του Μεσαίωνα όπου επικρατούσαν δύο αντίθετες αντιλήψεις.
Από την μια ο όρος βουλιμία εμφανίζεται με παραλλαγή της λέξης ως «κυνορεξία» ή «κυνοειδής όρεξη» σε χειρόγραφα του 14ουαιώνα, για να εκφράσει την κατάσταση της λαιμαργίας ως νοσηρή πείνα. Με τον όρο αυτό υπονοούσαν την κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων τροφής και την πρόκληση εμετικών κενώσεων.
Από την άλλη εντοπίζεται την εποχή αυτή η ύπαρξη της «Ιερής Ανορεξίας, η οποία χαρακτηρίζεται από άρνηση τροφής ως αποτέλεσμα της πίστης σε μια ανώτερη δύναμη. Σκελετωμένες γυναίκες, που αναφέρονταν ως»Ιερές ανορεξικές» έζησαν στην εποχή του 14ου αιώνα, όπου η εκκλησία αποτελούσε το κέντρο της κοινωνίας. Παράδειγμα αποτελεί η Αικατερίνη της Σιένα, η οποία άρχισε την πνευματική της ζωή το 1353μ.χ, ορκίστηκε αγνότητα και ως μέλος του Δομικανού τάγματος πραγματοποίησε μετά από επισκέψεις σε νοσοκομεία θαυματουργές θεραπείες. Στην προσπάθεια της να τιθασεύσει τους πειρασμούς και τα δαιμονικά οράματα της μέσα από τον ασκητισμό, η άρνηση του φαγητού έφτανε σε ακραία επίπεδα καθώς το διαιτολόγιο της περιλάμβανε μόνο ψωμί νερό και νωπά λαχανικά. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα το σώμα της να υποστεί μεγάλη ζημιά και να πεθάνει σε μικρή ηλικία.
Υπήρξαν και άλλες γυναίκες της εποχής ανορεξικές με παρόμοια κατάληξη, καθώς ο ασκητισμός ήταν συνδεδεμένος με την αγνότητα. Σε αυτό το σημείο εντοπίζεται μια ομοιότητα μεταξύ των σύγχρονων ανορεξικών γυναικών και των «Ιερών ανορεξικών», καθώς και οι δύο μέσα από την «σκελετοποίηση» παλεύουν να απαλλαγούν από την σάρκα και τις αδυναμίες της, ενώ μέσα από την αυτοτιμωρία και την ενοχική συμπεριφορά βιώνουν μια ψευδαίσθηση πειθαρχίας. Απώτερος σκοπός τους να αγγίξουν την «τελειότητα».
Με το πέρασμα στην Αναγέννηση από τον 160 μ.χ αιώνα σημειώνονται αρκετά περιστατικά διαταραχής πρόσληψης τροφής, τα οποία καταγράφονται τα περισσότερα τον 19ο αιώνα.
Πλησιάζοντας προς την σύγχρονη εποχή αυξάνονται ραγδαία και σήμερα αποτελούν μια κοινωνική μάστιγα.
Είναι πραγματικά αξιοπερίεργο σε μια εποχή όπως η σημερινή, όπου η τροφή δεν είναι άμεσα συνυφασμένη με την επιβίωση, σε διαταραγμένες ψυχικές καταστάσεις όπως είναι οι διατροφικές διαταραχές να αποτελεί απειλή για την ίδια την επιβίωση.
